Dilmurodova fayoza gulmurod qizi

1.2. Piktin metall komplekslarini olish va xossalarini o’rganish.
Biopolimerlar turli xossalari va biologik faolligi uchun keng sohalarda qo’llaniladi. Lekin tabiiy yo’l bilan olingan polisaxaridning bioaktivligi qoniqarsiz bo’lishi mumkin. Bu ularning qo’llanilishini cheklaydi. Ma’lumki polisaxaridning kimyoviy tuzulishi uning biologik aktivligini belgilaydi. Shuning uchun polisaxaridlarni aktivligini oshirish uchun strukturaviy o’zgarishlarni amalga oshirish kerak. So’ngi paytlarda metall ionlari bilan murakkablashgan polisaxaridlarning aktivligi oshganligi aniqlangan [15].
Polimer tashuvchilarni biologik faol birikmalar bilan yoki dorivor preparatlar, metallar bilan modifikatsiyalash, ularni ishlatilish sohalarini kengaytiradi va turli patalogik kasalliklarga ishlatish imkoniyatini beradi.
Gidrofil va suvda eriydigan tabiiy va sintetik polimer tashuvchilar asosida olingan dorivor shakllar ma’lum bo’lib, ularning ta’siri dorining сoshqozon ichak bo’shlig’ida yoki qon tomirlarida polimer tashuvchidan chiqishini prolangasiyalashdan iborat. Biologik faol moddalarni tashuvchilar sifatida eng ko’p ishlatiladigan tabiiy polimerlar guruhiga sellyuloza, dekstran, xitozan, piktin va boshqalar kiradi. Barcha bu birikmalarning biomoyilligi yuqori, gidrofilligi baland yoki suvli muhitlarda yaxshi eriydi [16].
Temir tanqisligi va kamqonlik dunyodagi eng keng tarqalgan oziqlanish kasalligi bo’lib, boshqa har qanday kasalliklarga qaraganda ko’proq odamlarga ta’sir qiladi [17]. Shunga qaramasdan, temir qo’shimchalarini og’iz orqali yuborish odatda erkin temir ionlarining chiqishi natijasida yuzaga keladigan turli xil oshqozon –ichak ta’siri bilan bog’liq [18-19]. Shu sababdan nojo’ya ta’sirlarni bartaraf etadigan yoki kamaytiradigan yangi samarali qo’shimchalarni ishlab chiqish jua ma’qul.
Polisaxarid-Fe(|||) kompleksi yaxshi, kimyoviy barqaror, suvda eruvchan va kam yon ta’sir ko’rsatadigan samarali og’iz temir qo’shimchasi ekanligi aniqlandi [20-21].
Shularga asoslanib [10]. olimlari pektinning Fe(|||) kompleksini olishdi. Olingan kompleksdagi Fe miqdori 24,5% ekanligi aniqlandi. Bundan tashqari kompleksning qisqarish xususiyati ham o’rganildi. Bu kompleks suvda eriydi va pH=3-8 oralig’ida barqarorlikni saqlaydi, oshqozon suyuqligida Fe ionlarini chiqarmaydi va kompleksning Fe chiqarilishi simulyatsiya qilingan ichak suyuqligida 4 soat hazm qilishdan keyin 96,5 % ga yetdi.
Past metoksi pektin (LMP) va Ca ²⁺ yoki Zn ²⁺ o'rtasidagi o'zaro ta'sirlarni yarim suyultirilgan eritmalarda solishtiramiz^.. Qovushqoqlik va loyqalik o'lchovlari shuni ko'rsatadiki, pektin-kaltsiy eritmalari pektin-rux eritmalariga qaraganda yopishqoqroq, ammo kamroq loyqadir. Ushbu kutilmagan xatti-harakatning kelib chiqishini molekulyar tushunish uchun biz izotermik titrlash kalorimetriyasini, kichik burchakli neytronlarni sochish tajribalarini, shuningdek molekulyar dinamikani simulyatsiya qildik. Bizning natijalarimiz shuni ko'rsatadiki, kaltsiy kationlari rux kationlariga qaraganda ko'proq bir hil pektinlar tarmog'ining shakllanishiga olib keladi. Molekulyar dinamika simulyatsiyalari shuni ko'rsatadiki, bu farq ikki kationning LMP ning asosiy komponenti bo'lgan galakturonat birligi (Gal) bilan bog'lanish usulidan kelib chiqishi mumkin: rux piktinnning karboksil va gidroksil guruhlari bilan o'zaro ta'sir qiladi kaltsiy faqat karboksil guruhlari bilan o'zaro ta'sir qiladi. Bu turli xil bog'lanish harakati suv molekulalarining kaltsiyga qaraganda rux bilan kuchli o'zaro ta'siridan kelib chiqadi. Umuman olganda, bizning natijalarimiz ruxning pektin bilan bog’lanishi kaltsiyga qaraganda osonroq bog’lanishini ko'rsatadi
Pektin asosan o'simliklarning asosiy hujayra devorlari va o'rta lamellarida joylashgan geteropolisaxaridlarning murakkab guruhidir. Pektinning aniq tarkibi va molekulyar arxitekturasi hali ham muhokama qilinmoqda, garchi bu molekula ikki yuz yil oldin kashf etilgan [22]. Hozirgi vaqtda eng ko'p qabul qilingan struktura (1 → 4) - bog'langan-a- d dan tashkil topgan chiziqli ko’prikni tavsiflaydi.-galakturon kislotasi (GalA) birliklari, ularning ba'zilari 6-pozitsiyada tabiiy ravishda metilesterlangan yoki 2 va/yoki 3-pozitsiyada atsetillangan. Bu gomogalakturonanlar, asosan, galaktoza, arabinoza va ksilozani o'z ichiga olgan tabiiy shakar yon zanjirlarini tashuvchi shoxlangan qoldiqlar bilan uziladi.[23]. Metilesterlangan GalA qoldiqlarining ulushi metilesterifikatsiya darajasi (DM) sifatida aniqlanadi va pektin funksionalligini belgilovchi asosiy parametr hisoblanadi. DM 50% dan yuqori bo'lgan pektinlar odatda yuqori metilester miqdori (HM) pektinlar va DM < bo'lgan pektinlar deb tasniflanadi. 50% odatda past metilester tarkibidagi (LM) pektinlar sifatida tasniflanadi[24]. Savdoda pektin asosan tsitrus qobig'i yoki olma pomazasidan ishlab chiqariladi, ikkalasi ham sharbat ishlab chiqarishning qo'shimcha mahsulotidir[25].
Pektinning ko'plab funktsional xususiyatlari uning gel hosil qilish qobiliyatiga asoslanadi. Gellanish uchun zarur bo'lgan shartlar pektin tarkibidagi metilester guruhlari foiziga bog'liq. HM pektin faqat shakar va kislotali muhit ishtirokida gel hosil qilishi mumkin, kaltsiy kabi ikki valentli ionlarning mavjudligi esa LM pektinini gel hosil qilish uchun qo'zg'atadi[26].
Pektinning gelga aylanish mexanizmlari va tuzilishi bo‘yicha olingan bilimlar pektin gidrogelining qiziqarli funksiyalariga olib keldi. Pektinni qo'llanilish sohasi bo'yicha 2 ta katta guruhga ajratish mumkin:
- oziq-ovqat tarkibiy qismlari / qo'shimchalar
- sog'liqni saqlashni boshqarish / dorilarni maqsadli yetkazib berish.