Diniy ekstrеmizm va tеrrоrizmga қarshi kurashning ma’naviy-ma’rifiy asоslari fanidan maruza matnlari

Terrorizm tushunchasi. Terrorizm — jamiyatda beqarorlik kel-tirib chiqarish, ah’olining keng qatlamlarida vah’ima va qo`rquv uyg’otishga qaratilgan siyosiy kurashning o`ziga xos usulidir. U yashirin (konspirativ) ruxdagi tashkilotlar tomonidan beqa-rorlik keltirib chiqarish orqali davlat h’okimiyatini egallash maqsadida qo`llaniladi. Terrorchi uyushmalar ommaviy bo`la olma-gani uchun xam ko`p h’ollarda ah’olining keng qatlamlari nomidan h’arakat qilish taassurotini uyg’otish maqsadida diniy shior-lardan niqob sifatida foydalanadilar.
Terrorizmning eng asosiy xususiyatlaridan biri bunday h’ara-kattarafdorlarining «zo`rlik davlatni qulatuvchi va h’okimiyat-ga erishishni osonlashtiruvchi parokandalikka olib keladi», — degan g’oyaga asoslanib h’arakat qilishlarida yaqqol ko`rinadi. Ter-rorizmning yana bir xususiyati h’ech qanday urush bo`lmayotgan, tinch-lik h’ukmronlik qilayotgan, jamiyatda demokratik institutlar faoliyat ko`rsatayotgan bir sharoitda muqobil usullarni atayin inkor etgan h’olda, siyosiy masalalarni zo`rlik yo`li bilan h’al qilishga intilishda ko`rinadi.
Amerikalik mutaxassis B.Jenkins terrorizmni eng avvalo, qurbonlardan ko`ra guvoxlarga qaratilgan va vah’ima uyg’otishga yo`naltirilgan zo`rlik, deb bah’olaydi. Boshqa bir amerikalik siyosatshunos JLojningta’rifiga ko`ra, terrorizm bevosita qur-bonlardan ko`ra ko`proq odamlar fikriga ta’sir o`tkazish uchun qilinadigan taxdid yoki kuch ishlatishdir.
Bu ta’rif va bah’olarda siyosiy ekstremizmning nih’oyatda muh’im bir xususiyati — uning muayyan siyosiy maqsad yoki ama-liy natijalarga emas, balki u yoki bu xuruj natijasida odam-lar orasida, ijtimoiy fikrda yuzaga keladigan xavotirli aks-sado, shov-shuvga erishishga qaratilgani ta’kidlangan. Xuddi shu ma’noda, aloh’ida olingan h’ar bir terrorchilik xurujining maqsadi ekstremistlarning davlat to`ntarishini amalga oshi-rish, fuqarolar urushini keltirib chiqarishdek siyosiy vazi-falar bilan bir-biriga mos kelavermasligi oldindan ma’lum. Keyinchalik, amalda, bu nomuvofiqlik ekstremistlar jar so-layotgan maqsadlar bilan ular erishayotgan natijalar o`rtasidagi ziddiyatga aylanadi.
Bugungi kundagi terrorchilik uslublarining ancha kengayga-nini ta’kidlash zarur. 1970 yillarda biror shaxs yoki siyosiy arbobga qarshi uyushtirilgan terror amaliyoti ko`proq uchragan bo`lsa, h’ozirda jamoat joylarida, samolyot, avtobus, poezdlarda portlashlarni sodir etish orqali ko`plab tasodifiy kishilar-ning qurbon bo`lishiga olib keladigan qo`poruvchilikni amalga oshirishga e’tibor berilmoqda. Ekspertlarning fikricha, bun-day h’arakatlar birinchi navbatda nobud bo`lganlardan ko`ra, uning guvox/shriga qaratilgandir.
Shuning uchun h’am, OAV terrorchilarning o`z maqsadlariga erishishlarida asosiy qurolga aylanib bormokda. Kidnepping yoki garovga olish h’am moh’iyatan o`zgarib bormoqda. Avvallari ga-rovga olishdan maqsad pul undirish bo`lgan bo`lsa, h’ozirda ter-rorchilar asosan xalqaro munosabatlar soh’asida va mamlakatda beqarorlikni keltirib chiqarish borasida mo`ljallagan siyosiy maqsadlariga erishishni ko`zlaydilar. Shu bilan birg’a, bu jara-yonning OAV orqali keng yoritilishi va omma ongida xavotirli aks-sado berishiga erishish orqali guruh’ning jamiyat oldida tanilishi h’am h’isobga olinadi. Bunday xarakat zamirida, aslida terrorchilarning ojizligi namoyon bo`lishini ko`rish Mumkin. Chunki jamiyatda ovoza bo`lishga intilish, odamlarda qo`rquv h’is-sini uyg’otish yo`li bilan tashkilot o`zining bosh maqsadiga erish-moqchi bo`ladi. Shuning uchun h’am, ta’sir o`tkazish orqali xulqi-ni modellashtirish va faolligini boshqarish mumkin bo`lgan ruh’iy ojiz va qarashlarida sobitlik yo`qnimsalar ijrochi si-fatida chiqadilar.