Dissertatsiyasi avtoreferati

Maqsad: Talabalarga chet tili o‘qqitishda mustaqil ta’limmetodikasini takomillashtirishni
rivojlantirish
Ta’lim yo‘qnalishlari DTS va malaka talabalari
Talabalarda chet tili bo‘yicha mustaqil bilim olish kompetentsiyalarini shaklantirish
Ц 
---------
Ж !
M otivatsion
K ognitiv
£
O ‘quv bilish
Nazariy metodologik komponent
Yondashuvlar
Tizimli;
K om petentsiyaviy;
Faoliyatli;
Kontekstli;
Shaxsga
y o ‘naltirilgan
Tamoyillar
Ilmiylik; onglilik va faollik; 
tizimlilik va mantiqiylik; 
nazariya va amaliyotning 
birligi; ko‘rsatmalilik; 
nnovatsionlik; 
o ‘zlashtirishning 
mustahkamligi va puxtaligi
Didaktik ta’minot
o ‘quv-uslubiy 
qo‘llanmalar, o ‘quv- 
uslubiy majmualar, 
baholash-tashxislash 
xaritasi, tashxislash 
vositalari va elektron 
ta’lim resurslari
М азмуний компонент
' 
------ Г
Ta’lim 
shakllari 
Z E
-
i
f
T a’lim metodlari
—
о
О
•ц
• 
S
h
'o
CO
&
2
13
=3
1
2'
Л
D
I
о
T a’lim
vositalari
£
a
lr
° :S 
is 
л
■
 
Я 
H
'c
CT1 >u
-£3 £  
3 S3 
2? 8
Tayyorlash
bosqichlari
03
'4
03
'ой
13
Ъ
>H
—
"S
С
Л
О
D
£
cd
>
о
c3
c3
H
a
l
lo
h
i s
v
a o 
a  
ti m 
a
t o
Z ^
Emotsional qadriyatlar
Baholash mezonlari
Faoliyat va xulq atvorga oid
Shakllanganlik darajalari
Mustaqil ishlay olishi
Doimiy izlanish
kognitiv
Motivatsiya
Natija:
Chet tilini mustaqil o ‘qzlashtira olgan talaba
4-rasm. Talabalarga chet tili o„qitishda mustaqil 
ta ’lim metodikasini takom illashtirish modeli.
18

---

Talabalarga chet 
tili o‘qitishda mustaqil ta ’limni takomillashtirishga 
qaratilgan modelning asosiy komponentlari mazkur jarayonni takomillashtirishda 
dars va darsdan tashqari mashg‘ulotlar jarayonlarining natijaviyligi aniqlanib, ilg‘or 
pedagogik tajribalar va zamonaviy o‘qitish vositalari, eng qulay va samarali 
hisoblangan metodlar va yondashuvlarni amaliyotga tatbiq etish hamda 
talabalarning ta’lim olish va mustaqil o‘rganishga imkoniyatlari, qiziqishlari, 
ehtiyojlari va imkoniyatlarini inobatga olgan holda belgilangan vazifalarni tahlil 
qilish va takomillashtirish jarayonida qayta aloqa ta'minlanishi zarur.
Talabalarga chet 
tili o‘rgatishda 
mustaqil 
ta ’limni tashkil 
etish 
texnologiyasi jarayonini samarali tashkil etishda o‘qitish metodlarini to‘g‘ri tanlay 
bilgan holda ulardan foydalanish muhim hisoblanadi. Tadqiqot mantig‘i modelni 
ishlab chiqishni (4-rasmga qarang) talab qildi. Model maqsadli, metodologik, 
mazmuniy, protsessual va diagnostik bloklari hamda ularning tarkibiy qismlarining 
birligini: maqsad, tamoyillar, mazmun, shakllar, shakllantirish usullarini o‘z ichiga 
oladi. Ishlab chiqilgan model ochiqlilik, moslashuvchanlik, amaliy yo‘nalish 
xususiyatlariga ega hamda uning ishlashi umumiy va o‘ziga xos tamoyillar asosida 
amalga oshiriladi. Umumiy tamoyillarga ilmiylik, yaxlitlik, izchillik tamoyillari, 
o‘ziga xos tamoyillarga guruh va individual mashg‘ulotlar birligi, nazariy va amaliy 
faoliyatning birligi asoslari kiradi.
Tadqiqotlarimiz natijasida talabaning mustaqil ishini tashkil etish jarayonida 
ta’lim tamoyillarining o‘rni va ahamiyati, shuningdek, talabalar mustaqil ishini 
tashkil etish ko‘nikmasini shakllantirishda o‘qitish metodlarining o‘rni, ularning 
kasbiy tayyorgarligi sifatini oshirishda nimalarga asosiy e'tibor qaratilishi zarurligi 
ko‘rsatib o‘tildi.
Dissertatsiyaning “Pedagogik tajriba-sinov ishlarini tashkil qilish va uning 
natijalari” deb nomlangan uchinchi bobida tajriba-sinov ishlarining mazmuni, 
metodik tavsifi, natijalari va tahlili keltirilgan.
Respublikamizning oliy ta’lim muassasalarida talabaning mustaqil ish 
faoliyatiini tashkil etish, o‘quv materiallarini loyihalash va ta ’lim jarayoniga yangi 
pedagogik texnologiyalarni joriy etish asosida talabalarda mustaqil ta ’limni tashkil 
etish bo‘yicha sinov-tajribaviy ishlarda Urganch davlat universiteti, Andijon davlat 
universiteti kasb ta’limi yo‘nalishi bakalavr talabalaridan jami tajriba guruhlarida 
203 nafar, nazorat guruhlarida 172 nafar talaba qatnashdi hamda camaradorlik 
ko‘rcatkichlari “5”, “4”, “3” darajalar bo‘yicha baholandi. Ilmiy tadqiqot ishi 
yuzasidan tajriba-sinov ishlari 2017-2021 yillarda 3 bosqichda, ya’ni tashxis va 
bashorat qilish, tashkiliy-tayyorgarlik, amaliy va umumlashtiruvchi bosqichlarda 
tajriba-sinov ishlari olib borildi.
Tajriba-sinov ishlarida talabalar bilan suhbatlar tashkil etildi, test, so‘rov, 
anketalar o‘tkazildi, buning uchun, avvalo, o‘quv muassasalari rahbariyati hamda 
professor-o‘qituvchilar jamoasi bilan suhbatlashildi.
Tadqiqotda “Talabalarga chet tili o‘qitishda mustaqil ta’limni tashkil etish 
texnologiyasi” nomli o‘quv uslubiy qo‘llanmasi asosida talaba mustaqil ish 
faoliyatiini tashkil etish mexanizmlari va ularni tashkil qilish metodikasi, chet 
tilidan o‘quv mashg‘ulotlari loyihalari va ularni ta ’lim jarayoniga tatbiq qilish, shu
19

---

asosida ta’lim jarayonini rivojlantirish zarurligi munosabati bilan ishlab chiqilgan 
metodika asosida tajriba-sinov ishlari o‘tkazildi.
Pedagogik tajriba-cinov ishlari natijalari taqqoclanib, tajriba guruhlaridagi 
natijalarning camarali ekanligi aniqlandi. Tajriba-sinov natijasida olingan 
ma'lumotlar bo‘yicha ctatictik tahlil ishlari mezoni acocida olib borildi va quyidagi 
natijalar olindi (1-jadvalga qarang).
1-jadval
Oliy ta ’lim m uassasalarida tajriba va nazorat 
guruhlarining o‘zlashtirishi bo‘yicha taqsimoti_____________
Ta’lim
Tajriba guruhlari
Nazorat guruhlar
№
muassasalari
5
4
3
5
4
3