Dissertatsiyasi avtoreferati

koeffitsienti
1,13
1,14
1,14
1,14
Tanlanma dipersiya
0,39
0,56
0,54
0,57
0,62
0,55
0,52
0,57
O ‘rta qiymatlar 
standart xatolari
0,62
0,75
0,74
0,75
0,79
0,74
0,72
0,75
X* ning ishonchlilik 
oralig‘i
4;
4,30
3,44;
3,94
3,91;
4,26
3,41;
3,78
3,93;
4,31
3,44;
3,79
4,02;
4,21
3,52;
3,72
Student statistikasi
3,10
3,83
3,85
7,19
Statistika ozodlik 
darajasi
58,98
133,62
132,12
324,12
Kritik kiymat
2,00
1,98
1,98
1,96
Kriteriy xulosasi
Х 1 gipoteza 
qabul qilinadi
x 1 gipoteza 
qabul qilinadi
x 1 gipoteza qabul 
qilinadi
x 1 gipoteza 
qabul qilinadi
20

---

Bundan ko‘rinadiki, biz olib borilgan tajriba guruhidagi tadqiqotlar nazorat 
guruhida olib borilgan o‘qitishdan samarali ekanligi statistik usullar orqali 
tasdiqlandi. Tajriba guruhidagi samaradorlik 1.13 barobarga ortiqligi, ya’ni 13 foiz 
yuqoriligi isbotlandi. Ushbu statistik hisoblarni har bir ta ’lim muassasalari uchun 
ham olib borildi va ularning umumlashgan natijalari yuqoridagi jadvalda aks 
ettirildi (2-jadvalga qarang).
Ushbu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, barcha ta’lim muassasalarida o‘rtacha 
samaradorlik 1.13-1.14 barobarga oshganligini, ya’ni olib borilgan tadqiqot ishlari 
14% ga yuqori ekanligi matematik statistik usullar orqali isbotlandi. Ushbu 
o‘rtacha qiymat ko‘rsatkichlarning diagramma ko‘rinishi quyida keltirildi (5-rasm):
O„rtacha qiymat ko„rsatkichlari
4.2 
4.1
4 
3.9 
3.8 
3.7 
3.6 
3.5 
3.4
3.3
■
tajribal I 
naz °rat
5-rasm. T a’lim muassasalarining o„rtacha sam aradorlik ko„rsatkichlari.
Shunday qilib, tajriba-sinov ishlarining muayyan tartibda va dastur asosida 
tashkil etilishi ushbu jarayonning samaradorligini ta'minlabgina qolmay, shu bilan 
birga talabalarga chet tili o‘qitishda mustaqil ta ’limni tashkil etish metodikasi 
borasidagi nazariy bilim hamda amaliy ko‘nikma va malakalarga ega bo‘lishlari 
ta'minlandi.
21

---

XULOSA
Talabalarga chet 
tili o‘qitishda mustaqil 
ta ’lim metodikasini 
takomillashtirish bo‘yicha tadqiqot natijalari asosida quyidagi xulosalar chiqarildi:
1. Oliy ta’lim muassasalari xususiyatlaridan kelib chiqib, talabalarga chet 
tili o‘qitishda mustaqil ta’limni tashkil etish jarayonida o‘quv fanini o‘qitishda 
talaba mustaqil ish faoliyatiini tashkil qilish holati va uning o‘ziga xos jihatlari 
o‘rganildi hamda tahlil qilindi. Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish 
bo‘yicha Davlat ta’lim standarti talablarini bajarish uchun talabalarda mustaqil 
ishni tashkil etish ko‘nikmalarini shakllantirish, mustaqil ish bajarilishini nazorat 
qilish, o‘qituvchi va talabaning auditoriya hamda auditoriyadan tashqari ishlari 
me'yorlarini ishlab chiqish, mustaqil ishni tashkil etish bo‘yicha o‘quv-uslubiy 
adabiyotlarni, talabalarning mustaqil ishini tashkil etish bo‘yicha ishlanmalar 
yaratish zarurligi aniqlandi. Buning asosida chet tili o‘quv fanidan mustaqil ish 
faoliyatining tashkiliy-uslubiy ta'minoti takomillashtirildi.
2. Talabalarga chet tili o‘qitishda mustaqil ta ’limni loyihalashtirish 
misolida talaba mustaqil ishining o‘rni hamda ahamiyati, uni tashkil qilish yo‘llari 
va vositalari ko‘rsatib berildi. Talabalarga chet tili o‘qitishda mustaqil ta ’limni 
tashkil etish maqsadi - bo‘lg‘usi mutaxassislar tomonodan yangi bilimlarni 
qidirish uchun loyihalardan foydalanish, uning asosida esa yangiliklarni yaratish 
ehtiyoji va qobiliyatini rivojlantirishdir. Shundan kelib chiqib, “mustaqillik”, 
“mustaqil fikr yuritish”, “mustaqil faoliyat” va “mustaqil ish” masalalari ilmiy- 
nazariy tomondan ochib berildi va mustaqil ta ’limga oid muhim didaktik talablar 
ishlab chiqildi.
3. Talabalarga chet 
tili o‘qitishda 
mustaqil 
ta’limni 
tashkil etish 
mexanizmi yaratildi. Ushbu mexanizm talabaning mustaqil ishini tashkil etish 
ko‘nikmalarini malakaga aylantirishga qaratilgan asosiy metodik manba 
hisoblanadi. Shundan kelib chiqib, pedagogik texnologiya tamoyillari asosida 
mustaqil ishni tashkil etish bo‘yicha chet tili mashg‘ulotlarini olib borishning 
amaliy xususiyatlari ko‘rsatib berildi. Unda talabaning mustaqil faoliyati o‘rni 
hamda o‘ziga xos xususiyatlari ochib berildi.
4. Talabalarga chet tili o‘qitishda 
mustaqil ta’limni tashkil etishning 
tashkiliy-uslubiy ta'minotini ishlab chiqish shart-sharoitlari ko‘rsatib berildi va uni 
yaratish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi, shu asosida “Talabalarga chet tili 
o‘qitishda 
mustaqil 
ta ’limni 
tashkil etish texnologiyasi” o‘quv-uslubiy 
qo‘llanma yaratildi. Talabalar mustaqil ishini samarali tashkil etish uchun ingliz tili 
fanlaridan o‘quv jarayonining kompleks o‘quv-uslubiy ta'minoti, ya’ni o‘quv- 
uslubiy majmuasi yaratildi, chunki o‘quv-uslubiy majmua talaba o‘quv faoliyatini 
mustaqil olib borishi uchun zaruriy metodik ta'minot va fan bo‘yicha zaruriy 
axborot ta'minoti manbasi hisoblanadi. Har bir fan bo‘yicha mustaqil ish rejasida 
tegishli mavzuga oid talaba foydalanishi mumkin bo‘lgan adabiyotlar ro‘yxati, 
elektron adabiyotlar va Internet ma'lumotlarining saytlari ko‘rsatildi.
22

---

5. Talabalarga chet 
tili o‘qitishda 
mustaqil 
ta ’limni 
tashkil etish 
metodikasi 
takomillashtirildi, ya’ni talabalarda mustaqil ishini tashkil etish 
ko‘nikma va malakalarini mahorat darajasigacha rivojlantirish ular tomonidan yosh 
avlodni mustaqil ish faoliyatiga o‘rgatish ko‘nikmalarini shakllantirishda katta 
ahamiyatga ega bo‘ldi. “Ingliz tili ” fanidan zamonaviy pedagogik texnologiya 
tamoyillari asosida talabalarni o‘zlashtirish darajasini tekshirish mezonlari ishlab 
chiqildi. Ushbu mezonlar talabalarga chet tili o‘rgatishda 
mustaqil ta ’limni 
tashkil etish o‘zlashtirish darajasini tekshirishga asos bo‘ldi.
6. Talabalarga chet tili o‘rgatishda 
mustaqil ta ’limni tashkil etish 
metodikasi ishlab chiqilib, unda talabaning mustaqil ishini tashkil etish olish 
jarayonini tashkil etish va boshqarishda ta ’lim tamoyillarining o‘rni va ahamiyati 
ko‘rsatib o‘tildi. Shuningdek, ingliz tili fanidan talabalarning mustaqil ishini 
tashkil etish ko‘nikmasini shakllantirishda o‘qitish metodlarining ahamiyati, 
tayyorgarlik sifatini oshirishda nimani, nima uchun, qanday, nima yordamida 
o‘qitsa, samaradorlik yuqori bo‘lishi masalalari ko‘rsatib o‘tildi.
7. Innovatsion ta’lim texnologiyalari asosida oliy ta’limning har bir 
talabasida fundamental bilimlarni bilish, aqliy mehnat qilish, ijodiy va mustaqil 
fikr yuritish, tahlil qilish va xulosa chiqarish, shaxsiy metodik kompetentlilikni 
rivojlantirish bo‘yicha o‘z kuchi va qobiliyatiga bo‘lgan ishonchni mustahkamlash, 
shuningdek tahsil olishda mas'uliyat va qat'iyatlilik hisi rivojlantirildi.
8. Pedagogik tajriba-sinov ishlari davrida tashkil etilgan amaliy faoliyat, 
innovatsion ta’lim texnologiyalari asosida chet tili va uni o‘qitish metodikasi 
fanlarini o‘qitish natijasida talabalarda mustaqil fikrlash, shaxsiy mulohazalarni 
erkin bayon qilish, qaror qabul qila olish, shaxsiy-kasbiy kompetentlilik 
rivojlantirildi. 
Talabalarga chet 
tili o‘rgatishda 
mustaqil 
ta ’limni 
rivojlantirishda matematikani o‘qitish metodikasi o‘quv dasturida belgilangan 
mavzularni innovatsion ta’lim texnologiyalari asosida rejalashtirish hamda 
talabalarning shaxsiy tashabbus va intilishlarini hisobga olgan holda tashkil etish 
ta’lim oluvchilarni tarbiyalash imkoniyatini ro‘yobga chiqardi. Pedagogik tajriba- 
sinov ishlari jarayonida mustaqil ishini tashkil etish asosida tashkil etilgan 
darslarning yuqori samara berishi o‘z isbotini topdi.
9. Loyihaviy o‘qitish tizimi o‘quv faoliyati jarayoniga ham, uning 
natijalariga ham qiziqishni oshirgan holda motivatsiyalash sohasiga ta'sir 
ko‘rsatadi. Ish kishida qoniqish hosil qilganida, u insonni faollashtirib, atrofdagi 
olamga nisbatan ezgu hislarni namoyon etishni mashq qildirgan holda kishini 
kamroq toliqtiradi. o‘z qo‘limiz va aqlimiz mahsuli bizga hamma vaqt alohida 
qadrli, bu hol uni takomillashtirish yuzasidan izlanishlarni jadallashtiradi, demak, 
o‘quv faoliyatiga tadqiqot xususiyatini beradi. Bundan tashqari, individual 
qadriyatlar shkalasi ishlab chiqilib, unda nafaqat o‘z mehnatining, balki balki 
boshqa insonlar mehnatining natijalari ham alohida ahamiyat kasb etadi.
10. Loyihaviy o‘qitish tizimining gumanistik ma'nosi shundan iboratki, u 
shunchaki o‘quvchilarning o‘zlari uchun yangi bo‘lgan vazifalarni hal etish 
faoliyatini nazarda tutmaydi, balki asosiy va yakuniy maqsad sifatida ijodiy 
qobiliyatlarni rivojlantirishni ko‘zlaydi. Ikkinchi tomondan, loyihaviy o‘qitish
23

---

tizimida ijod mahsullarining ob'ektiv emas, balki sub'ektiv yangiligi dastlabki 
o‘ringa chiqadi.
Xulosalarga quyidagi asosan ilmiy-pedagogik tavsiyalar ishlab chiqildi:
1. Oliy ta’limi muassasalari nofilologik yo‘nalishlari talabalariga chet tili 
o‘qitishda mustaqil ta ’limni tashkil etish texnologiyasini takomillashtirishga oid 
o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar va elektron materiallar ishlab chiqish zarur.
2. 
Oliy ta’limi 
muassasalari 
talabalarining 
nutq 
faoliyatiga oid 
kompetentsiyalari (tinglab tushunish, gapirish, o‘qish va yozish)ni shakllantirishga 
qaratilgan milliy korpus ishlab chiqish maqsadga muvofiq.
3. Oliy ta’limi muassasalari talabalarida «Amaliy ingliz tili» bo‘yicha o‘quv 
dasturlari va darsliklar yaratishda ularning mazmuniga mustaqil ta ’limga 
asoslangan amaliy-treninglarni o‘tkazish bo‘yicha tatbiqiy jihatlarni o‘zlashtirish 
va mos variantlarni ishlab chiqish tavsiya etiladi.
24

---

НАУЧ Н Ы Й СОВЕТ DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01 ПО 
ПРИСУЖ ДЕНИЮ УЧЕНЫ Х СТЕПЕНЕЙ ПРИ ЧИ РЧИ КСКО М
ГОСУДАРСТВЕННОМ ПЕДАГОГИЧЕСКОМ УНИВЕРСИТЕТЕ 
НАЦИОНАЛЬНЫ Й УНИВЕРСИТЕТ УЗБЕКИСТАНА ИМ ЕНИ МИРЗО
УЛУГБЕКА
РАХМОНБЕРДИЕВА КАРИМА САЙДАНОВНА
ТЕХНОЛОГИИ СОВЕРШ ЕНСТВОВАНИЯ М ЕТОДИКИ 
ОРГАНИЗАЦИИ САМ ОСТОЯТЕЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В 
ОБУЧЕНИИ ИНОСТРАННОМ У ЯЗЫ КУ СТУДЕНТОВ 
(на примере нефилологических направлений)
13.00.02 - Теория и методика образования и воспитания (английский язык)
АВТОРЕФЕРАТ ДИССЕРТАЦИИ ДОКТОРА ФИЛОСОФИИ (PhD) ПО 
ПЕДАГОГИЧЕСКИМ НАУКАМ
Чирчик - 2023

---