Dizimge alındı

Ózbekstan Respulikasinda awil xojalig’i tálimi
Joba:
1. Awil xojaliq haywanlarin o`rshitiw tiykarlari
2. Sap porodalardi o`rshitiw
3. Shag`ilistiriw, shag`ilistiriw tu`rleri
4. Gibridlew. Gibridlew tu`rleri
5. Padani qayta tiklew islerin sho`lkemlestiriw

Orshitiw usillari degende haywanlardi qaysi tu`rge ha`m liniyag`a ta`nligin esapqa alg`an halda juplastiriw ushin tu`rlew ta`rtipleri (sistemalari) tu`siniledi.

Nasilshilik jumisi quramalilig`i ha`m turliligi o`rshitiw usillarin qollawdi talap etedi: bazi waqitlarda jaqsilanatug`in pordoanin` qanin jaqsilawshi poroda qanina aste sin`dirip jiberiw qolllanilsa basqa hallarda bir porodag`a tiyisli haywanlar o`zara juplastiriladi, u`shinshi halatta bolsa tu`rli poroda ha`m tu`rlerge tiyisli haywanlar o`zara juplastiriladi. Sogan gore haywanlardi o`rshitiwdin` 3 tiykarg`i usili bar bolip, bularg`a sap porodali o`rshitiw, shag`ilistiriw ha`m gibridlew siyaqli usillkari kiredi.
Sap porodali o`rshitiw bir bir tu`rli porodag`a kiriwshi haywanlardi juolastiriwdan ibarat. Shag`ilistiriwda bolsa tu`rli porodalarg`a tiyisli haywanlar juplastiriladi. Gibridlewde ha`rqiyli tu`rlerge tiyisli haywanlar maselen qaramal zebu menen, bir o`rkeshli tu`ye eki o`rkeshli tu`ye menen shatistiriladi. Usi o`rshitiw usilllari biologik a`hmiyeti jag`inan da bir-birinen pariq qiladi. Eger sap porodalardi o`rshitiwde o`nimdarlig`i konstitutsiyasi , na`sillik belgileri birqansha birdey tiptegi haywanlar alinsa, shag`ilistiriwda ha`m asirese gibridlewde da`slepki formalarg`a qarag`anda o`zgeriwshen`ligi menen pariq qiliwshi geterozigota haywanl;ar payda etedi.
2. Sap porodalardi o`rshitiw Sap zatlardi o`rshitiw aldin ju`zege kelgen porodalardi rawajlandiriwda ken` qollaniladi. Bunday o`rshitiwden tiykarg`i maqset porodanin` qimbatli sipatlarin saqlap qaliw ha`m jaqsilawdan ibarat. O`rshitiwdin` bul usili nasilshilik xojaliqlarinda ha`m apiwayi xojaliqlarda ken` tarqalg`an.
Sap porodali haywanlar o`rshitilse, olardin` tuiyag`i ko`beyedi, nasil birdey boliwi ta`miynlenedi. Haywanlar tan`lap ha`m saylap alinip turilg`anda az o`nimli sipatlar payda boliwinajol qoyilmaydi ha`m paydali sipatlari rawajlaniwina ja`rdem beriledi.
Sap porodali o`rshitiwdin` to`mendegi usillari bar:
1. Ataqli tuqimbasina (awladqa qarag`anda tuwis haywanlardi o`rshitiw (lanbriding)yaki liniyalar (tuqimlar ) boyinsha o`rshitiw. Liniya (qatar) malim bir poroda arasinda jaratilg`an erkek awladtan tarqlg`an, o`zinin` qimbatli na`silllik qasiyetleri menen ajioralip turatug`in mallar topari.
2. Bir-birine jaqin tuwis haywanlardi o`rshitiw (inbriding). Inbriding – bir-birine jaqin tuwis haywanlardi o`rshitiw. bunda bir-birine jaqin tuwis haywanlar biologikl qasiyaetleri menen o`zara ju`da` usas boladi. Tuwisliq o`rshitiwdin` to`mendegi da`rejekleri bar: 1. Jaqin tuwisliq o`rshitiw 2. Tig`iz tuwisliq o`rshitiw
3. Bir liniya siyirlarinin` ekinshi liniya liniya bug`alari mene o`rshitiw(topkrossing)
4. Siyirlardi olarg`a tuwis bug`alar menen o`rshitiw (topinkrossing)
5. O`zara tuwis bolmag`an haywanlardi o`rshitiw (autkrossing)
6. Qandi jan`alaw – malim siyirlar padasinda paydalanip atirg`an bug`ani basqa bir poroda ha`m o`nimdarliq sipatlari boyinsha uqsas. Biraq tuwis bolmag`an bug`a menen almastiriw tu`siniledi. Bul usil tiykarinan na`sillik belgilerdin` buziliwi da`wirinde qollaniladi.