E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

Atlıqtıń kóplik túri -lar, -ler qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı jasaladı. Mısalı: bala-lar, gúl- ler, oqıwshı-lar.
Atlıq sózlerdiń keyingi buwını juwan bolsa -lar, eger jińishke bolsa -ler jalǵanadı: kitap-lar, etik-ler.
Bazıbir atlıq sózler kóplik qosımtalarsız- aq kóplik mánide qollanıladı: tarı ektim, biyday aldım. Usılay qollanıw tilimizde qáliplesken: tarılar ektim, biydaylar al- dım demeymiz. Solay bolsa da, geyde sóylewdiń talabına qaray bunday atlıq sózlerdiń de -lar, -ler qosımtaların qabıl etetuǵın orınları bar: biydaylar ırǵalıp tur, tarılar dizege keldi.

Eger sanaq sanlar atlıq sózlerdi anıqlap, bir sóz dizbeginde kelse, atlıqlardıń kóplik mánisi sanaq san arqalı ańlatıladı da, kóplik jalǵawı qosılmaydı: bes eshki, mıń adam, eki ılaq.

Sonday-aq, kóplik mánige iye birqansha, kóp, sonsha, birneshe, bıjnaǵan, ızǵıǵan usaǵan sózler dizbeklesken atlıq sózlerdiń de kóplik mánisi, ádette, sol kóplik mánige iye sózler arqalı ańlatıladı, solay da olar sóylew talabına qaray birde kóplik jalǵawlı, birde kóplik jalǵawsız qollanıla beredi.

4. 
   shınıǵıw. Tómendegi gáplerde atlıq sózlerdiń qalay kóplik máni ańlatıp turǵanın anıqlań.
   

1. Bilimliler bellesiwine segiz júz toǵız oqıwshı qatnastı. 2. Saray tolǵan adam. 3. Dáryada túrli balıq bar, olar oynap aspanǵa sekiredi. 4. Mektep sarayına kóp adam sıyadı. 5. Oqıwshılar mektep qaptalına geshir ekken edi. 6. Onnan ádewir geshir jıynap aldı. 7. Balıqshılar balıq awlawǵa shıqtı.

Tapsırma. «Mánzilge kim birinshi jetedi?» oyının shólkemlestiriń. Bul ushın oqıwshılardı eki toparǵa bólip, klass taxtasına hárbir topardan bir adam shaqırıń. Olar birlik hám kóplik sandaǵı atlıq sózleri bar eki gáp dúzsın. Kim birinshi bolıp tapsırmanı durıs orınlasa, sol jeńimpaz boladı.

1-topar 2-topar

221-shınıǵıw. Kóp noqattıń ornına kóplik jalǵawların qoyıp kóshirip jazıń.

1. 
   Otırǵan miyman... Sáliymaǵa súysinip qaradı.
   
2. 
   Quwraǵan dala... jasardı. Kóp jıl... Súwenli
   

máwjirep aǵıp turdı. 3. Násiyatshı jigit kempir-ǵarrı... menen kóp waqıt gúrrińlesip otırdı. (K.S.) 4. Ol kún... álleqashan ótip ketti. (N.D.) 5. Nókis qalasınıń ornı burın úlken toǵaylıq bolǵan.