E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

§54. Atlıqtıń tartımlanıwı

222-shınıǵıw. Oqıń, mánilerin salıstırıp kóriń.

1. 
   Kitabım, kitabıń, kitabı.
   
2. 
   Kitaplarım, kitaplarıń, kitapları.
   
3. 
   Kitabımız, kitabıńız, kitapları.
   
4. 
   Kitaplarımız, kitaplarıńız, kitapları.
   

Birlik hám kóplik sanlarda kitap sózine

-ım, -ıń, -ı, -ımız, -ıńız -ı jalǵawları jalǵanıwı menen kitaptıń kimge tiyisli, yaǵnıy kimdiki ekenligi ańlatılıp tur.

1. 
   bette -ım jalǵawı arqalı kitaptıń 1-bet- ke (meniń kitabım), -ıń jalǵawı arqalı 2-bet- ke (seniń kitabıń), -ı jalǵawı arqalı 3-betke (onıń kitabı) tiyisli ekenligi bildiriledi.
   

Al 2-bette -lar kóplik jalǵawınan soń jalǵanǵan -ıń, -ı jalǵawları birneshe kitap- tıń meniki, seniki, onıki ekenligin bildiredi. 3-bette -ı, -sı jalǵawlarınıń jalǵanıwı arqalı zattıń III betke tiyisli ekenligi

bildiriledi.
Al -lar jalǵawınan keyin jalǵanǵan -ımız (-imiz), -ıńız (-ińiz), -ı (-i) jalǵawları arqalı kitaplardıń úsh betke tiyisliligin bildiredi.


Tapsırma. Oqıń. Qara hárip penen jazılǵan sózlerge itibar beriń. Olarda qosımtalardıń mánilik xızmetin túsindiriń.

1. 
   — Qaraqlarım, nege ǵarǵıp minip almaysız- lar?— dedi balalardıń aldınan shıqqan bir kisi ayanıshlı sóylep.
   

— Há, inim, aldınǵı bala! Toqtap tur, bir awız
sóylesip qalayın! — dep dawısladı.
— Kimniń balasısań... atıń kim?
— Atım Bekman, ákemniń atı — Táji, — dedi de bala eshegine ǵarǵıp mindi de zıttı. (E.M.)

223. 
     shınıǵıw. Sózlerdiń baylanısına qaray kóp noqattıń ornına tiyisli qosımtalardı jalǵap gáplerdi kóshirip jazıń.
     

1. Meniń aǵa... shıpaker bolıp isleydi. 2. Bala... jaqsı oqıydı. 3. Úke... úshinshi klasta oqıydı. 4. Ini... ele jas. 5. Dostı... sabaqqa keldi me?