§58. Barıs sepligi
shınıǵıw. Kimge?, nege?, qayda? sorawlarına juwap beretuǵın sózlerdi tabıń. Jalǵawlarına itibar beriń.
1. Jigit Ǵaniy palwanǵa sálem berip, qolınan aldı. (J.A.) 2. Dostıma ishki sırımdı, bolǵan waqıyanı aytpadım. (A.B.) 3. Abatqa ketpeytuǵınlıǵın bildirdi. (X.S.) 4. Ataǵa qarap ul óser, anaǵa qarap qız óser.
5. Dosqa opadarlıq jaqsı qásiyet.
Barıs sepligindegi atlıq sózler zattıń, is-hárekettiń baǵdarlanǵan jerin (adamdı, orındı, zattı) bildiredi. Barıs sepligindegi atlıq sózler kimge?, nege? sorawlarına juwap berip, gápte tolıqlawısh xızmetinde keledi. Mısalı: Muǵallim oqıwshıǵa (kimge?) túsindirdi.
Sonday-aq, barıs sepligindegi atlıqlar qayda?, qayaqqa? degen sorawlarǵa juwap berip, pısıqlawısh xızmetinde de keledi. Mısalı: Bizler qalaǵa (qayda?) bardıq. Olar awılǵa (qayaqqa?) ketti.
shınıǵıw. Kóp noqattıń ornına barıs sepliginiń tiyisli qosımtaların qoyıp kóshirip jazıń.
1. Nargiza kitapxana... bardı. 2. Ol kóbirek dıqqatın kerekli kitapları... qarattı. 3. Kitabın dostısı... berip turdı. 4. Ol kóbinese Jupar... oqıǵan kitapları haqqında aytıp beredi. 5. Qaharmanlardıń táǵdir... júdá qızıǵadı.
shınıǵıw. Kóshirip jazıń. Barıs sepligindegi atlıq sózlerdi tawıp astın sızıń. Qaysı aǵza xızmetin atqarıp turǵanın túsindiriń.
1. Ernazar «Gúlbaǵ»qa ketti. 2. Ol «Gúlbaǵ»ta kewilli dem aladı. 3. Sulıw tábiyattı tamashaladı.
Doslarına óz mektebi tuwralı aytıp berdi.
Bizler xojalıq fermasına járdemge baramız.
Ata-analarımızǵa kómek beremiz. 7. Olar teńizge sayaxatqa shıǵadı. 8. Erinshekke is buyırsań, ózińe aqıl úyretedi.
Tapsırma. T. Jumamuratovtıń «Kiyiktiń eki ılaǵı» poemasınan mısallar alıp, barıs sepliginde seplengen sózlerdi tawıp astın sızıń. Sorawların qoyıń. Qaysı aǵza xızmetinde ekenligin túsindiriń.
Do'stlaringiz bilan baham: |
