E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

Úlgi: Bas — basshı — baslıq — basqarma.
Tapsırma. Berilgen sózlerden «Bizler salı atızın araladıq. Meniń aǵam salıkesh» sıyaqlı gápler qurap jazıń. Olardıń mánilerin túsindiriń.


Salı — salıkesh, bil — bilim, fermer — fermerlik, diyqan — diyqanshılıq, xızmet — xızmetker, tájiriy-
be — tájiriybeli, bar — barla, as — asxana, dawıs — dawısla.
Tapsırma. «Nannıń usaǵı da— nan» degen temada kishi tekst dúziń. Dórendi sózlerdi qollanıń.

§41. Túbirles sózler

4. 
   shınıǵıw. Oqıń. Qara hárip penen jazılǵan sózlerdi túbir hám qosımtaǵa ajıratıp, mánilerin túsindiriń.
   

1. Mektebimizdiń qasında úlken baǵ bar. Oǵan biz de doslarımız benen miywe tereklerin ektik. Meniń atam baǵman bolǵanlıqtan, bizge baǵshılıq sırların úyretedi. 2. Mektepte ustaxana bar. Onda bizler ustashılıq kásibin úyrenemiz. 3. Xojalıǵımız salı egedi. Meniń aǵam salıkesh. Biziń rayon salıgershilikke beyimlesken.


Mısallarda baǵ — baǵman — baǵshılıq, usta — ustaxana — ustashılıq, salı — salıkesh — salıgershilik sózleri berilgen. Bul sózlerde baǵ, usta salı — túbirler, al usı túbirleri ortaq sózler túbirles sózler sanaladı.

Túbir sózdiń keynine sóz jasawshı qosımtalardıń jalǵanıwı arqalı túbirles sózler jasaladı. Mısalı: ustaz — túbir sóz. Ustazlıq, ustazsız, ustazlı sózleriniń barlı- ǵında ustaz sózi bolıp, oǵan sóz jasawshı qosımtalardıń qosılıwı arqalı jańa mánili sózler jasalǵan.

Túbirleri ortaq, bir túbirden sóz jasawshı qosımtalardıń qosılıwınan jasalǵan dó- rendi sózler túbirles sózler delinedi. Mısalı: Miynet — miynetkesh— miynetkeshlik, toqı — toqıwshı — toqıma — toqımashılıq.

4. 
   shınıǵıw. Túbir sózlerden «Bil — bilim — bilim- li— bilgish— bil — dir» úlgisindey túbirles sózler dóretiń.
   

Suw, balıq, ónim, is, miynet, talap, baxıt.

4. 
   shınıǵıw. Gáplerdi kóshirip jazıń. Túbirles sózlerdi tawıp mánilerin túsindiriń.
   

1. Egislik jerler suwǵarıldı. 2. Suwshılar kanal boylap shel shawdı. 3. Elsiz jerdiń qádiri bolmaydı.

4. 
   Oylanbaǵannıń túbi wayran. 5. Dossız basım, duzsız asım 6. Doslıq — ullı baxıt.
   

Tapsırma. Qosıqtı tásirli etip oqıń. Dórendi sózlerdiń qalay jasalǵanına itibar beriń. «Tuwılǵan jer— altın besik» degen temada kishigirim tekst dúziń.

Ne qızıqlı bala kúndey, Zamanımız lala gúldey, Bolıp Titov, Gagarindey, Is qılamız Watan ushın. Maqsetimiz doslıq isler,

Kúshke kúshti qostıq bizler, Jáne ullı, zor jeńisler,
Dóretemiz Watan ushın. (S.N.)

1. 
   Túbirles sózler degenimiz ne?
   
2. 
   Túbirles sózler qalay jasaladı? Mısallar keltiriń.
   
3. 
   Túbirles sóz benen dórendi sózdiń parqı qanday?
   

§42. Sózlerdiń qosılıwı arqalı jasalıwı

4.