E nuritdinov

Ovqatning me'dadan ichakka o'tishi va berkituvchi refleksning ahamiyati 
 
Ovqatning  me'dadan  ichakka  o'tish  tezligi,  ya'ni  ovqatning  me'dadan  evakuasiya 
qilish tezligi ovqatning miqdori, tabiati, tarkibi va me'dadan 
chiqqan  shira  miqdoriga  bog'liq.  Avval  aytilganidek,  ovqat  me'dada  6-10  soatgacha 
turadi. Karbonsuvli  ovqat oqsillarga  boy  ovqatdan  ko'ra tezroq  evakuatsiya  qilinadi, 
yog'li  ovqat  me'dada  8-10  soat  ushlanib  turadi.  Suyuqliklar  me'daga  tushgani  bilan 
deyarli darhol ichakka o'ta boshlaydi. 
Me'dadan  chiqish  yo'lidagi  shilliq  pardaning  me'da  shirasidagi  xlorid  kislota  bilan 
ti'sirlanishi natijasida pilorik sfinkter ochiladi. Bu vaqtda ovqatning bir qismi o'n ikki 
barmoq  ichakka  o'tadi  va  undan  muhit  normadagi  ishqoriy  reaksiya  o'rniga  kislotali 

---

 
82 
bo'lib  qolda.  Kislota  o'n  ikki  barmoq  ichak  shilliq  pardasiga  ta'sir  etib  pilorus 
mushaklarining  refleks  yo'li  bilan  qisqarishga  ya'ni  sfinkterning  berkilishiga  sabab 
bo'ladi.  Demak,  ovqatning  me'dadan  o'n  ikki  barmoq  ichakka  o'tishini  to'xtatadi. 
Ajralib  chiqqan  shiralar  (me'da  osti  bezining  shirasi,  ichak  shirasi  va  o't)  ta'sirida 
kislota neytrallanadi va ichak muhiti reaksiyasi yana ishqoriy bo'lib qoladi, shundan 
keyin butun jarayon takrorlanadi. Ichakda ovqat hazm bo'lishi anchagina uzoq davom 
etgandan  so'ng  ishqoriy  reaksiya  vujudga  keladi,  shuning  uchun  me'dadan  chiakka 
o'tgan ovqat yetarlicha ishlanganidan keyin ovqatning yangi porsiyasi o'tadi. 
O'n  ikki  barmoq  ichakka  xlorid  kislota  o'tgandan  pilorusdan  chiqish  teshigining 
berkilishi  berkituvchi  pilorik  refleks  deb  ataladi.  O'n  ikki  barmoq  ichakka  yog' 
kiritilganda  ham  berkituvchi  refleksning  paydo  bo'lishi  kuzatiladi.  Yog'li  ovqat 
ta'sirida  pilorus  sfinkteri  berkilishini  sababi  bunday  ovqatning  me'dada  uzoq  turib 
qolishi tufayli ekanligi o'z isbotini topadi. 
Ovqatning ichakka o'tishida quyidagi omillarning ahamiyati bor: 
me'dadagi ovqatning tabiati (kopsistensiyasi); 
osmotik bosimi; 
o'n 
ikki 
barmoq 
ichakning 
nechog'lik 
to'lganlik 
darajasi. 
Me'dadagi   ovqat   suyuq   yoki   yarim   suyuq   bo'lgandagina   ichakka 
o'tadi. 
Me'dadan ovqatning evakuatsiya qilinishini asab tizimi va gumoral ta'sirlar boshqarib 
turadi.  Yog'  va  yog'  kislotalari  ta'sirida  ichak  shilliq  pardasiga  enterogastron  hosil 
bo'lishi sababli me'da harakati va undan ovqatning evakuasiya qilinishi tormozlanishi 
me'daning ovqatdan bo'shashi gumoral ta'sirlar bilan boshqarilishini isbot etadi.