Э. Т. Ахмедов, Э. Т. Бердиев доривор ўсимликларни

Седана етиштириш агротехникаси. Седана баландлиги 70 см. га-
ча етадиган бир йиллик ўт ўсимлик ҳисобланади. Седана май-июнь ой-
ларида гуллайди, уруғлари июль-август ойларида етилади. Уни респуб-
ликамизнинг барча тупроқ шароитларида экиб ўстириш мумкин.
Асосан сув билан таъминланган, бегона ўтлардан тозаланган ва озиқа 
элементлар билан яхши таъминланган ерларга экишни тавсия қилинади. 
Ўсимлик уруғидан кўпаяди. 
Седана экиладиган ерларни кузда шудгор қилишдан олдин органик 
ўғит ва фосфор ўғити билан озиқлантириб 22-25 см чуқурликда ҳайдаб 
қўйилади. Эрта баҳорда ерлар бегона ўтлардан тозаланади. Ерларни те-
кислаш мақсадида уни икки қаторли борона билан ишлаб ва мола билан 
текислаб уруғ экишга тайёрланади. 
Уни апрел ойининг бошларида тупроқ ҳарорати +18-20 С.га 
етганда уруғларни 1-2 см чуқурликда ва кенг қаторлаб 60 см дан қилиб 
экилади. Га-ҳисобида ерга 12-15 кг уруғ сарфланади. Уруғлар экилган-
дан сўнг 14-15 кунда униб чиқади. Ёш ниҳоллар кечки баҳорда бўлиб 
турадиган совуққа анча чидамли ҳисобланади. 
Ниҳоллар униб чиққандан кейин уларнинг оралари юмшатилади, 
бегона ўтларни тез-тез тозалаб турилади. Вегетация охиригача тупроқ 
намлигини ва ҳаво ҳароратини ҳисобга олган ҳолда 6-8 марта суғорила-
ди. Баҳорда ҳосил бўладиган қатқалоқларни бартараф этиш ва бегона 
ўтларни йўқотиш мақсадида борона билан кўндалангига ишланади. Се-
данани вегетация давомида икки марта озиқлантирилади. 
Ўсиш даврида гектар ҳисобига 30 кг азот ва 20 кг калий ўғити 
берилади. Иккинчи озиқлантириш гуллашдан олдин 40 кг азот ва 30 кг 
фосфор бериш билан тугатилади. Ўсимликни озиқлантириш 
суғоришдан олдин амалга оширилади. 
Ер ёнғоқ ўстириш агротехникаси. Ер ёнғоқнинг ватани Бразилия 
бўлиб, Хитой, Япония, Бирма, АҚШ, Италия ва Африка мамлакатларида 
катта майдонларда экилиб келинади.
Ўзбекистон Республикасининг барча вилоятларида бу ўсимликни
етиштириш мумкин. Ер ёнғоқ суғориладиган бўз тупроқларда экилса, 
юқори ҳосилдорликка эришилади. Оғир қумоқ, шўр ва ботқоқ 

---

40 
тупроқларга ер ёнғоқ экиш тавсия қилинмайди. Алмашлаб экишда 
буғдой, арпа, макажўхори, картошка ва илдизмева экилган майдонлар 
ер ёнғоқ учун энг мақбул ерлар ҳисобланади.
У азот тўпловчи ўсимликлар турига киради ва кўплаб туганаклар 
ҳосил қилади, яъни тупроқни азот билан бойитади ва ундан бўшаган ер-
ларга бошоқли ва маккажўхори экилса мақсадга мувофиқ бўлади.
Ер ёнғоқ экиладиган ерлар куз фаслида Га-ҳисобда 15-20 т. чириган 
гўнг ва 40 кг суперфосфат солиб 25-28 см. чуқурликда ҳайдаб қўйилади. 
Эрта баҳорда ерларни борона, мола механизмлари билан текисланади ва 
бегона ўт қолдиқлари тозаланиб ташланади. Ер ёнғоқ иссиқ, ёруғ ва 
намсевар ўсимлик. Тупроқ ҳарорати 14-15
0
С. га етганда (10-20 апрел) 
кичик майдонларга қўл кучи ёрдамида ёки мосланган сеялкаларда гек-
тарига 70-100 кг уруғни 90 × 20 × 1, 70 × 15 × 2 схемада, 5-6 см 
чуқурликда экилади. 
Ер ёнғоқ бир йиллик ўт ўсимлик, илдиз тизими яхши ривожланган, 
ўқ илдизлари 2 м. гача чуқурликга етиб боради. Унинг уруғи экилгандан 
кейин 7-8 кунда униб чиқади. Ўсимликни яхши ўсиши ва ривожланиши 
ҳамда ундан юқори ҳосил етиштириш учун қатор ораларини ишлаш ва 
бегона ўтлардан тозалашни тавсия қилинади. Ўсимлик 3-4 та чин барг 
чиқаргандан сўнг Га-ҳисобида 30 кг. дан азот ва фосфор ўғити билан 
озиқлантирилади. Вегетация давомида гектар ҳисобига 90 кг азот, 80 кг 
фосфор ва 45 кг калий ўғити билан озиқлантирилади. Озиқлантириш 
гуллаш ва мева тугиш давригача амалга оширилади.
Вегетация даврида сизот сувнинг чуқур ёки юза жойлашиши ва 
тупроқнинг механик таркибини ҳисобга олган ҳолда 6-8 марта 
суғоришни тавсия қилинади. Ер ёнғоқни ўсиш даврида унинг ён 
томонида ҳосил туганаги пайдо қилувчи ўсимталар (соқол) мавжуд 
бўлиб, ўсимталар узлуксиз равишда техника ёки қўл кучи ёрдамида 
тупроқ билан кўмиб турилса юқори ҳосилдорликни таьминлайди. Ер 
ёнғоқнинг вегетация даври ўргача 140-150 кунни ташкил этади.
Ҳосилини йиғиб олиш ишлари сентябр охири октябр ойининг 
бошларида бажарилади. Бунда, МТЗ-80 тракторига тиркалган 
машиналар ёрдамида ер ковлайдиган машиналар ёки мосламалардан 
фойдаланиш мумкин. Кичик майдондаги ҳосилни қўлда ҳам йиғиб олса 
бўлади. Ковлаб олинган ўсимликлар даладан чиқарилиб, дуккаклари 
(меваси) юқорига қаратилиб, 10-15 кун қуритилади ва ҳосил ўсимталар 
териб олинади. Мева намлиги 8-10%.дан юқори бўлмаслиги керак. Ер 
ёнғоқнинг ҳосилини қопларда, усти ёпиқ, шамол яхши эсадиган 
омборхоналарда сақлаш керак бўлади. Ҳар бир гектар ердан ўртача 14-
15 ц. ҳосил етиштириш мумкин. 

---

41