Ecologiya MurodovSh lot doc

4.14 Yer energetikasida insonning o’rni. Inson o’z-
o’zicha energiya ishlab chiqmaydi, balki texnik vositalar 
yordamida uni shakllantiradi va qayta taqsimlaydi. Yillik 
foydalanish 2000 yil hisobi bo’yicha 24 mlrd. t. shartli yoqilg’i 
miqdoriga teng bo’lgan bo’lsa, bu 2025 yilda 40 mlrd. t ga yetadi. 
Hozirgi paytda butun jahon mikyosida ishlab chikariladigan elektr 
energiyasi 21·10
3
mlrd. kv soat bo’lib, 2035 yilda 2 barobarga 
oshadi.
Shunday 
qilib, 
quyosh 
energiyasidan 
foydalanish 
chegaralangan. Hozircha inson tomonidan o’zlashtirilmagan 
termoyadro yoqilg’isi, hisoblab chiqilgan og’ir suv zahiralari 
gidrosferada 40 mlrd. tonnadan oshiq bo’lib, bu 60 ming yilda 
Quyoshdan Yerga kelayotgan nurli energiya ekvivalentligiga teng. 
Jahonda energetik quvvatning oshishi, atmosferaga 
to’g’ridan-to’g’ri issiqlik chiqarish hisobiga yaqin 100-200 yilda 
issiqlik to’sig’iga erishiladi. 
Lekin Ye.P.Borisenkov issiqlik muvozanati tenglamasi 
yechimiga asoslanib o’tkazgan hisobiga ko’ra, energetik quvvatni 
yiliga 3% oshirsa, 2120 yilda yoqilgi ishlab chiqarish 8·10
4
tonna 
shartli yoqilg’i birligiga yetadi. Bu miqdor 15 mlrd. insonni, ya‘ni 
hozirgidan 10-12 marta ko’p energiya bilan ta‘minlash imkonini 
beradi. Bunda global harakat o’zgarishi ro’y bermaydi. Shunday 
qilib, yaqin 100-150 yilda issiqlik chiqindilari hisobiga issiqlik 
to’sig’i ro’y bermaydi. 
Atmosferada CO
2
to’planishi natijasida hosil bo’layotgan 
«issiqxona effekti» esa ko’paytirib ko’rsatilmoqda. Birinchidan. 
CO
2
ning ko’p qismi okean va o’rmonlarda yutiladi. Ikkinchidan, 
tabiiy sharoitda CO
2
almashish tezligi sharoiti antropogen omil 
ta‘sirida CO
2 
chiqishiga nisbatan kўproqni tashkil etadi. CO
2
kontsentratsiyasining oxirgi o’n yilliklarda o’sishiga qaramay, 
55 
66 

---

www.qmii.uz/e-lib 
www.qmii.uz/e-lib