Education, upbringing and application of innovative technologies in the field of physical education and sport: problems and solutions

Rektor UzMU I.U.Madjidov
СЕКЦИЯ 1: ПРОБЛЕМЫ И ИХ РЕШЕНИЕ В СИСТЕМЕ ПОДГОТОВКИ,
ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ И ПЕРЕПОДГОТОВКИ КАДРОВ В
ОБЛАСТИ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ И СПОРТА
OLIY TA’LIM MUASSASALARI TALABALARIDA SOG‘LOM TURMUSH
TARZINI SHAKLLANTIRISHDA HAYOTIY КО‘ NIKMALARINI
RIVOJLANTIRISH MEZONLARI
Raximov V.SH. p.f.n., professor O„zMU Taekvondo va sport faoliyati fakulteti dekani
Annotatsiya: maqolada oliy ta’lim muassasalari talabalarida sogdom turmush tarzini shakllantirishda hayotiy ko‘mkmalarim rivojlantirish mezonlari haqida yoritilgan bo‘lib ushbu masalaning o‘rganganlik darajasi hamda tadqiqot natijalari raqamlar, jadval va giorgammalarda keltirilgan.
Аннотация: в статье описаны критерии развития жизненных навыков по формированию здорового образа жизни у студентов высших учебных заведений, уровень изученности данного вопроса и результаты исследования представлены в рисунках, таблицах и графиках.
Kalit so„zlar: sogdom turmish tarzi, tadqiqot, talaba, sport, sport о‘уЫап, basketbol, mezon, extiyoj, jismoniy faollik
Ключевые слова: здоровый образ жизни, исследование, студент, спорт, спортивные игры, баскетбол, ориентир, активный отдых, двигательная активность.
Hozirgi kunda zamonaviy oliy ta’limda, bir tomondan, ta’lim dasturlarining murakkabligi, tobora tez-tez ^zga tashlanib borayotgan talablari bilan bogdiq muammolar xech kimga sir emas; boshqa tomondan olib qaraganda, talaba-yoshlarning sogdigining yomonlashuvi dinamikasi ortib borishida, ularning ta’lim kompetensiyalarini о‘zlashtirishga salbiy ta’sir qiladi.
Kelajagimiz bо‘lgan yoshlar orasida sogdom turmush tarzi tobora
ommalashayoiganiga qaramay, ularning to‘g‘ri va sog‘lom ovqatlanishga bо‘lga extiji, yurtimiz ertasini kurishga bel bogdaydigan talaba yoshlarlarning jismoniy faolligining yuqorida keltirilgan omillarga ко‘га pasayishi alohida tashvish uyg‘otadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda shuni takidlash joizki, jismoniy tarbiya darslarida, о‘qishdan tashqari mashg‘ulotlarda umuman ijtimoiy faolligida talabalarni har tomonlama sog‘lom qilib tarbiyalash shubxasiz davrning ustuvor vazifalardan biridir.
Oliy ta’lim tashkilotlarida, ta’lim maydonida sport-sogdomlashtirish ishlarining asosiy vazifalaridan biri salbiy qaramlik(alkogol, tamaki, giyoxvandlik va h/k)ka tobora о‘rganib borayotgan talabalar uchun ular beradigan emotsional xolatni о‘rnini bosuvchi, insonga kuchli adrenalil beruvchi yuqori faollikni talab etiladigan sport turlarini muqobil (alternativa) variant sifatida taqdim etish talab etiladi.
Aynan ushbu muammoni biz tadqil qilishni о‘z oldimizga maqsad qilib oldik. avvalam bor muammoning о‘rganilganlik darajasini todib chiqdik.
0‘rganish natijasida Respublikamiz olimlaridan T.Abdullayeva, I.Jabborov, Y.Jumaboyev, X.Ziyoyev, D.Kenjayeva, K.Najmiddinova, K-Nazarov, D.Raximboyeva,
M. Xayrullayev, M.Xolmatova, P.Xudoybergenova, X.Shayxova, E.Yusupov,
N. O‘rinboyev, Z.Dodirova va boshkalar shaxs ma’naviyati, madaniyati, uning ijtimoiy faolligini oshirishda ma’naviy madaniyatning roli, sog‘lom turmush tarzi va uning falsafiy jixatlarini tadqik etgan.
Pedagogika soxasi olimlaridan A.Abdukodirov, U.Begimkulov, R.Djurayev, X.Ibragimov, G.Ibragimova, M.Inomova, U.Inoyatov, A.Isimova, Z.Ismoilova,
S.Iuldosheva, U.Maxkamov, M.Maxmudova, A.Munavvarov, O.Musurmonova,
S.Nishonova, N.Ortikov, M.Ochilov, S.Ochilov, K.Riskulova, D.Ruziyeva, S.Tursunov, SH.Sharipov, D.Sharipova, SH.Shodmonova, N.Egamberdiyeva, E.Yuzlikayeva,
SH.Kurbonov, M.Kuronov, O.Rasulova, V.Raximov va boshkalar ma’naviy barkamol shaxsni tarbiyalash masalalarini turli jixatlarini o‘rgangan.
Mustaqil davlatlar hamdo‘stligi olimlari A.F.Georgiyevskiy, P.L.Dribinskiy,

1. 
   D.Dubachay, T.V.Kamenskaya, A.D.Karabasheva, YEA.Menip, G.P.Novikova, YE.A.Pipko, G.M.Populo, O.A.Plaskina va boshkalar tomonidan uzluksiz ta’lim tizimida ta’lim mazmuni uzviyligi hamda innovatsion jarayonlarini rivojlantirish, umumta’lim, o‘rta maxsus kasb-hunar hamda oliy ta’lim tizimlari o‘quvchi-talabalarini sog‘lom turmush tarzi asosida tarbiyalash masalalari ilmiy pedagogik jixatdan asoslangan.
   

Xorijiy davlatlar olimlari R.Bunton, G.Macdonald, K.Tones, S.Tilford, A.Scriven,
S. Garman, Y.G.Uilyams, A.K.Irene, S.S.Ioan, H.S.Cille, B.Volkan, K.Kumar, H.Nobutaka,
T. Kusano, H.Frank, L.Cheung, D.Wang, Xiao-Hui Xing, Xian-Bo Wu,S. A. Hanawi, N. Z. Saat, T.Kottke, J.Wilkinson, C.Baechler, Y.Al-Nakeeb, M.Lyons, C.Ardica, E.Yavuzb, G.Z.Ozturk, G.N.Indraguna Pinatih, A.Borowiec, I.Lignowska, M.Drakou tadqiqotlarida shaxs salomatligini muxofaza kilishning ijtimoiy-pedagogik, uning targ‘ibotini nazariy- amaliy tarafdan asoslash hamda sog‘likni saqlash tizimini rivojlantirishga qaratilgan.
Talabalarda sog‘lom turmush tarzi shakllanishi muammolari turli soxa olimlari tomondan o‘rganilgan bulsa-da, birok talaba yoshlarda sog‘lom turmush tarzi hayotiy ko‘nikmalarini rivojlantirishda uzviylik va uzluksizlik tamoyillari amal qilishining pedagogik mexanizmlarini takomillashtirish muammosi maxsus tadqiq etilmaganligiga guvoh bo‘ldik.
Shunga ko‘ra, bizning tadqiqotimizda ayni omil asos qilib olindi ya’ni Oliy talim tashkilotlarining jismoniy tarbiya darslarida talabalari sevib shug‘ullanadigan sport o‘yinlari qatorida basketbol sport turi bo‘lib, ushub sport turi orqali talaba-yoshlarni sog‘lom qilib tarbiyalashda, ularda faollikka bo‘lgan extiyojlarini qondirishga qaratildi.
Tadqiqot ishning aniqlash bosqichida biz dastlabki shartlarni belgilab oldik. Unda kuzatish, so‘roq qilish, o‘zaro tekshirish, test o‘tkazish kabi usullardan foydalanilgan.
Tadqiqot ishlarning aniqlash bosqichi talabalarning jismoniy holatining dastlabki darajasini aniqlashga imkon berdi, bu deyarli barcha fanlar uchun bir xil darajada past edi.
Kuzatish va so‘rov usullari talabalarda sog‘lom turmush tarziga bo‘lgan ehtiyojni shakllantirishning fiziologik va kundalik mezonlari haqida dastlabki ma’lumotlarni olish imkonini berdi. 418 nafar talabani kuzatish natijalari 1-jadvalda keltirilgan.

№