Эгилувчи элементлар турлари ва қўлланилиши

ξ>ξr бўлган ҳол. Сиқилган бетондаги кучланиш миқдори бетоннинг чегаравий қаршилигига тенг қабул қилинади. Чўзиладиган арматурадаги кучланишлар эса ҳисобий қаршилик га тетишмайди, яъни < . Элемент чўзилган зонасидаги бетон кесим юзаси ҳисобга олинмайди.
Элемент нормал кесимидаги кучланишларнинг сиқилган бетон ва чўзилган арматурадаги тенг таъсир этувчилари аниқланади:
= (3.15)
Бу ерда: = b х– элемент сиқилган зонасида жойлашган бетон кесими юзаси; b – элемент кўндаланг кесимининг эни; – элемент кўндаланг кесимининг ишчи баландлиги (чўзиладиган арматура оғирлик марказидан элемент сиқилган кесими қиррасигача бўлган масофа); – чўзиладиган арматура кўндаланг кесими юзаси.
Эгиладиган элемент учун мувозанат тенгламалари тузилади. Биринчи мувозанат шартидан – ҳамма зўриқишларнинг элемент бўйлама ўқига проекциялари йиғиндиси нолга тенг бўлиш шартидан (Σх=0) қуйидаги мувозанат тенгламасини оламиз.

(3.16)
Бу ерда: ; (3.17)
(3.17) формулани эътиборга олиб, (3.16) тенгламадан элемент сиқилиш зонаси баландлиги х топилади.
Элемент кесимининг юк кўтариш қобилияти қуйдаги формулалардан ҳисобланади:
; (3.16)
; (3.17)
Бетон синфи В30 ва ундан паст бўлган бетонлардан ва таранглаштирил маган А–I, A–II, A–III ва Вр–I арматуралардан тайёрланган элементлар учун ξ>ξr бўлганда ҳисоб (3.3), (3.5) ва (3.6) формулалар бўйича бажарилиши мумкин. У вақтда ҳисоблаш формулаларида ξ=ξr қабул қилинади.
Темирбетон конструкцияни ҳисоблашда уч турдаги масалалар учрайди.
Биринчи масала. Берилган: элемент кесими ўлчамлари b ва h, ташқи юклар таъсири моменти М.
Талаб этилади: арматура кесим юзаси As ни аниқлаш . Бунда бетон ва арматура синфлари мустақил қабул қилинади ва уларни ўзгартириш мумкин.
Ечиш тартиби:
1. Тақрибан арматуранинг диаметри тайинланиб элемент ишчи баландлиги аниқланади: hо=h–a, бу ерда: a = +d/2 – арматура оғирлик марказидан чўзилган қиррагача бўлган масофа; a – бетон ҳимоя қатлами.
2. Бетон ва арматура синфлари қабул қилиниб бетон ва арматуранинг ҳисобий ва қаршиликлари аниқланади.
3. (3.11) формуладан ҳисобланади ва 3.1 жадвалдан қийматга мос бўлган ξ ва коэффициентларнинг қийматлари топилади.
4. (3.1) формуладан ξr ҳисобланиб, ξ≤ξr шарт текширилади.
5. Шарт бажарилган тақдирда (3.14) формуладан талаб қилинадиган арматура кесим юзаси ҳисобланади.
6. Шарт бажарилмаганда сиқилиш зонаси кесимининг нисбий баландлиги ξ (3.16) формуладан х= ξ қабул қилиниб ҳисобланади..
7. 3.1 жадвалдан ξ нинг қийматига мос бўлган η коэффициентнинг қиймати топилади.
8. (3.14) формуладан талаб қилинадиган арматура кесим юзаси ҳисобланади.