Ekoloji LÜĞƏt a
Download 3.98 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ──────────────────────────────────────────
- MALAKOLOGİYA (yun. malakion - malyuska)
- MAMIRLAR
- MARİNOBİOSFER (lat. marinus – dəniz və biosfer)
- MATERİKLƏR, KONTİNENTLƏR
- MAVİ SİYAHI
- MEXANİKİ EROZİYA
- MEQABİOSFER (yun. megas - böyük)
- MELİORASİYA (lat. melioratio - yaxşılaşdırmaq)
- METABİOZ (yun. meta – arası, sonra)
- METABOLİTLƏR
- METEOROLOGİYA (yun. meteora – atmosfer və ya göy hadisələri və logos - elm)
- METEOROBİOLOGİYA
- MEZOEKOSİSTEM (yun. mesos - orta)
- MEZOFİLLƏR
- MEZOHALOFİTLƏR
- MEZOSAPROB ORQANİZMLƏR, MEZOSAPROBLAR
- MEZOTROF ORQANİZMLƏR
- Fitofaqlar
- MEŞƏ FONDU
|
MAQARELYEF – Yerin endogen qüvvələri tərəfindən əmələ gəlmiş ən böyük relyef formaları. Məs. okean çökəyi, hündür yayla. MAQMATİK SÜXURLAR – püskürmə süxurları-ərgin maqmanın soyuması və kristallaşması nəticəsində əmələ gələn süxurlar; soyuma şəraitinə görə effuziv (vulkanik) və intruziv (dərinlik) süxurlara bölünür. Effuziv süxurlar vulkan püskürmələri zamanı maqmanın Yer səthinə axaraq lava şəklində soyumasından, intruziv süxurlar isə maqmanın Yer qabığında müəyyən dərinlikdə başqa süxurlar içərisində soyumasından əmələ gəlir.
sahəsinin canlı orqanizmlərə təsiri. M. bioloji mənşəli maqnit xassələrini Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 290
təyin edir. MAQNİTOTROPİZM – orqanizmlərin maqnit sahəsinin təsirilə (təbii və süni) hərəkət tipi (məs. bitkilərin kök sisteminin güclü inkişafı). MALAKOLOGİYA (yun. malakion - malyuska) –zoologiyanın molyuskları öyrənən bölməsi. MALANİZM – ətraf mühitin çirkləndirilmiş rənginə uyğun tünd rəngli orqanizmlərin seçilib qalması (məs. belə kəpənəklər 70 növdən çoxdur).
yetişdirən heyvandarlıq sahəsi. M-in Azərbaycanda mezolit, xüsusilə Neolit dövründə geniş yayılması məlumdur.
məqsədilə otlaq hasarlanmış sahələrə «zaqonlara» bölünür. Bu, hədsiz otarmanın qarşısını alaraq otlağın deqradasiyaya uğramasına, torpağın dağılmasına yol vermir. MALTUSÇULUQ – T.R.Maltusun adı ilə bağlıdır. M.-a görə zəhmətkeşlərin vəziyyəti kapitalizm quruluşunun sosial şəraiti ilə deyil, təbiətin qanunları ilə müəyyən edilir: yaşayış vasitələrinin artımı əhali artımından geri qalır; adamlar bioloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq həndəsi silsilə ilə, yaşayış vasitələrinin miqdarı isə yalnız ədədi silsilə ilə artır. Maltusa görə əhalinin sayı və yaşayış vasitələrinin miqdarı arasındakı nisbət geniş insan kütləsini tələf edən epidemiya, aclıq, müharibə və s. ilə tənzimlənməlidir. MAMIRLAR– Mamırkimilər (Bryophyta) şöbəsində birləşən, quruda, bəzən şirin suda yayılmış avtotrof bitkilər, çoxalması nəslin növbələşməsilə gedir. Torpaqda, ağac qabığı və daşların üzərində geniş yayılmışdır. M. hər yerdə (dənizlərdən başqa) yayılmışdır. Antibiotik tərkibli bəzi növləri tibdə, torf mamırı kənd təsərrüfatında istifadə edilir, (gübrə, qaba yem və s. kimi). MARİKULTURA – dəniz sənaye orqanizmlərinin (istridyə, malyusk, yosun və s.) süni yetişdirilməsi və artırılması. (qismən dənizlərdə, limanlarda, çay estuarisində).
okeanında yaşayan orqanizmlərin məcmusu. MARŞRUT PLANALMA – Geobotaniki və torpaq xəritələri tərtib Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 291
etmək üçün bitki örtüyü və torpağın sadə, gözəyarı plana alınması. Kompas, vizir xətkeşi və orta miqyaslı ümumi xəritələrin köməyi ilə aparılır. MATERİKLƏR, KONTİNENTLƏR – Yer qabığının hər tərəfdən okean və dənizlərlə əhatələnmiş böyük quru massivləri. Müasir geoloji epoxada 6 materik mövcuddur: Avrasiya, Şimali Amerika, Cənubi Amerika, Afrika, Avstraliya və Antraktida. M. üçün Yer qabığının ümumi qalınlığının 35-45 km-dək olması və qranit qatının mövcudluğu xarakterikdir. MAVİ SİYAHI – Qırmızı kitabın bölməsi: sayı azalmağa doğru gedən quş növləri daxildir. MEXANİKİ ÇİRKLƏNMƏ – mühitin bilavasitə özündə və orada yaşayan orqaninzmlərə mexaniki təsirin nəticəsində (məs. müxtəlif zibillərlə) çirklənmə.
texnikasının mexaniki təzyiqi nəticəsində torpağın strukturunun pozulması.
səpələnməklə yayılması. M. sarı akasiya, itxiyarı, xınagülü üçün xarakterikdir; bu bitkilərin yetişmiş meyvələri birdən açılır (partlayır) və toxumları zərblə tullayır. MEQABİOSFER (yun. megas - böyük) – canlı orqanizmlərin daim yaşadığı bütün hidrosfer, atmosferin qatları (ozon qatına qədər) və litosferin bir hissəsi.
bütövlükdə). MEQAPOLİS – əhalisi 10 mln.-dan artıq olan şəhərlərin nəhəng aqlomerasiyası. M.-ə Şanxay, Kalkutta, Tehran, Nyu-york, Tokio, San- Paulu, Meksika, Rio-de-Jeneyro, London, Seul və b. aiddir.
– (yaxşılaşdırma, yararlı hala salma) – torpaqların faydalı istifadəsi üçün yararlı olmayan təbii şəraitin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş təsərrüfat və texniki tədbirlər sistemi: əsasən torpağın su, hava, qida və istilik rejimlərini nizamlamaq yolu ilə həyata keçirilir. M. təbii fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmağa, torpaqlardan səmərəli istifadəyə imkan Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 292
verir. Tətbiq sahəsinə görə M. üç əsas qrupa bölünür: 1) Su rejimi əlverişli olmayan torpaqların M.-sı. Bataqlıq, su basmış torpaqların, həmçinin quru bozqırların, susuz səhra və yarımsəhra sahələrinin M.-sı. Buraya izafi nəmliyə qarşı mübarizə tədbiri kimi qurutma M-sı, quraqlığa qarşı suvarma M.-sı (irriqasiya) daxildir. 2) Əlverişli olmayan fiziki-kimyəvi xassələrə malik (şorakətli, şor, ağır gilli, lilli) torpaqların M.-sı. Bu qrupa şor torpaqların duzsuzlaşdırılması və şorakətli torpaqların kimyəvi M.-sı daxildir.3) Suyun və küləyin mexaniki təsirindən eroziyaya uğramış torpaqların M.-sı. Su ilə səthi yuyulmuş, həmçinin suyun yarğanlar əmələ gətirdiyi, sürüşmələr törətdiyi, küləyin qum yaratdığı sahələrin M.-sı. Qurutma, duzsuzlaşdırma və kimyəvi M.-da əsas mübarizə tədbiri ərazinin drenlənməsi, suvarma M.-sında isə əsas tədbir suvarma şəbəkəsinin yaradılması və onun su mənbəyinə birləşdirilməsidir. Hər iki halda torpağın su-duz rejimi normal saxlanmalı, lazımi aqrotexniki, fitomeliorasiya və hidrotexniki üsullarla aparılır. Azərbaycan Respublikasının düzənlik rayonlarında yarıdan çoxu müxtəlif dərəcədə şor olan, suvarılmalı, şorakətli, qurudulmalı və su eroziyasına qarşı mübarizə aparmalı torpaq vardır. Respublikada müxtəlif drenlər, Ceyranbatan, Sərsəng, Ağstafa, Xanbulançay, Xaçınçay, Arpaçay, Bəhramtəpə su anbarları və qovşaqları tikilib istifadəyə verilmişdir. Muğan-Salyan, Mil-Qarabağ, Şirvan, Dəvəçi-Xaçmaz zonalarında 100 min hektarlarla ərazi suvarılaraq duzsuzlaşdırılmış və kənd təsərrüfatı üçün yararlı hala salınmışdır.
münbitliyinin artmasına, torpaqəmələgəlmə prosesinə demək olar ki, əksər bitkilər meliorativ xüsusiyyətə malikdir.
qanunauyğunluqları haqqında elm. Q. Mendel göstərir ki, «elementlər» (amillər) əlahiddə olub çarpazlaşma nəticəsində qovuşmur və itmir. Əvvəlki nəsillərdə onlardan biri üstünlük təşkil edib meydana çıxır. «İtmiş» əlamət isə sonrakı nəsillərdə tədricən özünü büruzə verir.
mikroorqanizmin birgə həyat sürməsi; bu zaman hər iki və bir neçə orqanizm üçün mühitin yaranması əlverişli olur; məs. ammonifikator
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 293
bakteriyaları ammonium hasil edir ki, o, onlarla birgə yaşayan nitroz bakteriyalarının həyatı üçün lazımdır, bu həm də öz növbəsində nitrat bakteriyalarını nitritlə təmin edir. METABOLİT SU –heyvan orqanzmində oksidləşən qida (yağ, karbohidratlar) əmələ gətirən su. M.s. səhralarda yaşayan heyvanlar üçün ətraf mühitdə sərbəst su ehtiyatının olduqca qıt olduğu şəraitdə xüsusən əhəmiyyətlidir (dəvə, səhra gəmiriciləri, həşəratlar və s.). METABOLİTLƏR – canlı orqanizmlərdə maddələr mübadiləsi məhsulları. METABOLİZM, maddələr mübadiləsi – Canlı orqanizmlərdə maddələri enerjiyə çevirən biokimyəvi proseslərin məcmusu. M. bir- birinə əks nəticəli iki prosesdən (assimilyasiya və dissimilyasiya) ibarətdir. METAMORFOZ – bitkilərin və heyvanların fərdi inkişafında (ontogenezdə baş verən və geniş yayılmış çevrilmə, dəyişilmə hadisəsi: təkamül prosesində qazanılmış uyğunlaşma. Bitkilərdə M. əsas orqanlarda və onların funksiyalarında baş verir. Quraqlıq sahələrdə rütubətin azlığı ilə əlaqədar bəzi orqanlarda M. getmişdir. Kaktuslarda gövdə həm forma, həm də funksiyaca dəyişkənliyə uğramışdır. Bəzən yarpaqlar da M.-a uğrayır. Məs., zirincdə adi gövdədə yerləşən yarpaqlar tikanlara çevrilmişdir. METEORİT – planetlərarası boşluqdan yer atmosferinə uçub gələn mineral kütlələr. Adətən M. atmosferdə sürtünmə nəticəsində 160-180 km hündürlükdə alışır və yerə çatmadan atmosferdə yanıb qurtarır, lakin onlar bəzən Yerə çatır. 1959-cu il noyabrın 24-də Yardımlı rayonuna ümumi ağırlığı 150 kq olan dəmir M. düşmüşdür.
sisteminə daxildir. Atmosfer fizikası, atmosfer kimyası, dinamiki M., iqlimşünaslıq, biometeorologiya və s. bölmələrə ayrılır.
kompleks elmi fənn. METEOROLOJİ XİDMƏT – iqlimin vəziyyətinin təbii, süni və ya antropogen dəyişməsinə nəzarət xidməti. Respublika Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Xidmətinə həvalə
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 294
olunmuşdur. METEOROLOJİ MÜHARİBƏ – düşmənə iqtisadi zərər yetirmək və onun hərbi əməliyyatlarını çətinləşdirmək məqsədilə atmosfer hadisələrinə fəal təsir göstərmək üsullarının məcmusu (yağmurlu rayonların su rejimini dəyişdirmək, daşqınlar, tufan, qasırğa törətmək, yolları keçilməz hala salmaq, azyağmurlu rayonlarda uzun sürən quraqlıq törətmək və s.). METİL SPİRTİ (Metonol) – CH 3 OH – şərab spirti iyi verən, rəngsiz mayedir, narkotik təsirə malikdir, 64,5 0 -də qaynayır. M.s. orqanizmdə oksidləşərək yüksək zəhərli birləşmələr – formaldehid və qarışqa turşusu əmələ gətirir. M.s.-nin 30-100 mil-ri fərdi hissiyyatdan asılı olaraq ölüm dozası sayılır.
(ayrı-ayrı göllər, çaylar, nohur və s.). MEZOİQLİM – təbii şəraiti eyni olan nisbətən kiçik ərazinin (məs. müəyyən meşə massivi, dağarası çökəklik, kiçik şəhər və s.) iqlimi. Makroiqlim və mikroiqlim arasında keçid təşkil edir.
uyğunlaşıb yaşayan heyvanlar. Bura olduqca çoxlu quş və heyvan növləri daxildir.
Kserofitlərlə hiqrofitlər arasında keçid təşkil edir. M.-ə, əsasən, ağac və kollar, xüsusilə çəmən bitkiləri (çəmən qırtıcı, üçyarpaq yonca, pişikquyruğu və s), bəzən də yarımsəhra və bozqırlarda bitən efemerlər, kənd təsərrüfatı bitkilərinin çoxu və alaqlar daxildir.
tutan heyvanlar (əksərən mülayim qurşaqda rast gəlinən heyvanlar. (Termini R.Dajo (1975) təklif etmişdir.
arasında orta vəziyyət tutur. Məs., dərə, çökəklik və s. MEZOSAPROB ORQANİZMLƏR, MEZOSAPROBLAR – üzvi maddələrlə orta dərəcədə çirklənmiş su hövzələrində yaşayan bitki və heyvan orqanizmləri. Belə sularda oksidləşmə məhsulları – nitratlar və nitritlər, sərbəst oksigen olur, lakin parçalanmayan zülallar olmur. α M.o. və β M.o. var. α M.o. çirklənmiş və oksigen defisiti artıq olan sularda inkişaf edə bilir; bunlara bakteriyalar, bəzi göbələklər və yosunlar, ibtidailər və s. aiddir. β M.o. az çirklənmiş və oksigen defisiti çox da artıq olmayan sularda yaşayanlardır; bunlar diatom yosunlar,
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 295
bəzi çiçəkli bitkilər, qamçılılar, kökayaqlılar, kirpikli infuzorlar, həmçinin bəzi molyusklar, xərçəngkimilər, həşəratlar və balıqlardır.
Təqr. 50 km-dən 80-85 km-dək yüksəklikdə yerləşir. M. temperaturun yüksəkliyə görə təq. 0 °C-dən 90°C-yədək azalması ilə səciyyələnir. MEZOTERMOFİTLƏR – orta istisevər termofil bitkilər, öz inkişafları üçün mülayim temperatur tələb edir. Vegetasiya dövründə orta ongünlük temperaturun 15-20 °C olmasına üstünlük verir. Mezoterm hidrofitlər, mezofitlər və kserofitlər ayırmaq olar.
maddələrinə, o cümlədən mineral maddələrə orta dərəcədə tələbatı olan orqanizmlər.
maddələri orta dərəcədə olan su hövzəsi. Belə su hövzələri təmiz, şəffaf olur.
yabanı halda bitən və becərilən ağac, kol, yarımkol, çoxillik kolcuqlar qrupu. M.b.-nə alma, armud, heyva, albalı, ərik, badam, fındıq, qoz, zeytun, əncir və s. daxildir. Bir çox subtropik və tropik M.b.-ndən manqo, banan, sitrus bitkiləri və s. göstərmək olar.
meyvə verən çoxillik bitkilərdən bəhs edən elm. Azərbaycanda M. üzrə elmi-tədiqat işləri Qubadakı Azərb. Bağçılıq, Subtropik bitkilər Elmi istehsalat Birliyi və onun Göyçay, Zaqatala, Ordubad, Lənkəran təcrübə stansiyaları və dayaq məntəqələrində aparılır.
birinə, həm də xarici mühitə təsir göstərən ağac, kol, ot, digər, bitkilər (mamır, şibyə), heyvanat aləmi və mikroorqanizmlərin birliyi (vəhdəti) olub biosferin mühüm tərkib hissəsidir, coğrafi landşaftın elementidir. Meşə biogeosenozdur, biogeosenozlar sistemidir. M. təbiətin orijinal və təkrarolunmaz hissəsidir. O, öz qanunları ilə yaşayır və inkişaf edir. Öz mövcudluğu və inkişafı üçün M. öz-özünə əlverişli şərait yaradır, qida və su ilə öz-özünü təmin edir, təzələyir, gələcək nəslinin qorunub saxlanması üçün özünə qayğı göstərir. Meşədəki ağaclar sıx bitdiyindən bir-birinə böyük təsir göstərir, ona görə də orada ağaclar uca boylu, düz gövdəli, çətirləri isə az inkişaf edərək ensiz və gödək olub, ağacların təpə hissəsində yerləşir. M.-də ilbəil arası kəsilmədən ağac və kolların küllü miqdarda yarpağı, xırda və iri budaqları, qabıq, çiçək və meyvələri tökülür, onlara isə milyonlarla həşərat qalıqları qarışır. Torpaq səthinə düşən bu töküntülər tədricən
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 296
çürüyüb parçalanır və qalın üzvi kütlə (meşə döşənəyi) əmələ gətirir. M.-də üstünlük təşkil edən ağac cinsləri meşənin edifikatorları adlanır. Onlar meşənin, eyni zamanda bütün biosferin üzvi maddələrinin əsas kütləsi sayılaraq maddələrin dövranında və ətraf mühitin dəyişilməsində mühüm rol oynayır. Respublikamız az meşəli olub ərazisinin yalnız 10 faizi meşə ilə örtülüdür. Lakin meşələrimiz ağac, kol və heyvan növləri ilə olduqca zəngindir. Burada 450-dən çox yabanı ağac və kol növü bitir. Onların 70-i endem növləri olub respublikamızdan başqa dünyanın heç bir yerində təbii halda bitmir. MEŞƏ EKOSİSTEMLƏRİ – Mürəkkəb və yüksək məhsuldar ekosistemlər. Azərbaycan Respublikasında M.e.-ndə əsasən hündür boylu (20-40 m) enliyarpaq ağaclar (fıstıq, palıd, vələs, cökə) dominantlıq edir. Fitofaqlar: maral, qarapaça, çöl donuzu, ayı, cüyür, gəmiricilər və quşlar. Zoofaqlar: canavar, vaşaq, porsuq, tülkü və s. Qonur dağ-meşə torpaqları üstünlük təşkil edir. M.e. böyük torpaqqoruyucu, sutənzimedici rola malikdir, oduncaq, meyvə, giləmeyvə, dərman bitkiləri tədarük edilir. Rekreasiya əhəmiyyətindən geniş istifadə edilir.
meşəliklər. M.ə. işlərini həyata keçirmək meşə təsərrüfatının əsas vəzifələrindən biridir. M.ə. meşəəkini fondu sahələrində, meşəsiz və yararsız torpaqlarda aparılır. M.ə. dövriyyəsinə toxum bazasının yaradılması (meşə-toxumçuluq sahələri və ya plantasiyalar), toxum tədarükü və səpinə hazırlanması, əkin materialı (tinglik) yetişdirmək, meşə əkini sahələrinin hazırlanması, torpağın şumlanması, toxum səpini və ya tinglərin basdırılması, əkinlərə aqrotexniki və meşəçilik qulluqlarının yerinə yetirilməsi kimi işlər daxildir. Respublikanın meşə təsərrüfatları tərəfindən həm dağ, həm də düzən ərazilərdə M.ə. salınmışdır. Dağ yamaclarında M.ə.-də əsasən qoz, şabalıd, adi göyrüş, adi şam, krım şamı, düzən meşə təsərüfatları ərazisində isə əsasən ikinci dərəcəli ağac cinslərinə (ağ akasiya, yaşıl göyrüş, iydə) üstünlük verilmişdir. Burada qiymətli ağac cinsləri olan palıd, qoz, qovaq, saqqız ağacı, püstə, eldar şamı əkinləri olduqca az sahə tutur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 297
Gədəbəy qəsəbəsi ətrafında krım şamı əkini MEŞƏ FAUNASI – Yer kürəsi meşələrində yaşayan heyvan növlərinin məcmusu: yer səthində yaşayan heyvanların yarısını təkil edir. Meşə bitkisinin tərkibi və quruluşu onun faunasının zənginliyi və müxtəlifliyini müəyyən edir. Meşə qruplaşmaları nə qədər mürəkkəb və rəngarəngdirsə, yem bazası boldursa, meşə faunası da bir o qədər bol və rəngarəng olar. M.f.-nın bir çox növləri meşənin həyatında mühüm rol oynayaraq onun böyüməsi, inkişafı, bərpası və formalaşmasına təsir göstərir. Bir sıra quşlar və məməlilər ağac və kolların toxumları, meyvələri ilə qidalanaraq onların yayılmasına və bitməsinə kömək edir. Bununla bərabər M.f. meşəyə və meşə əkinlərinə müəyyən ziyan da verir. (bir çox cücülər, gəmiricilər). Respublikamızın Talış zonasının M.f. daha çox zənginlyi ilə seçilir. Talış dağları meşələrində cüyür, bəbir, meşə pişiyi, qaya dələləri, vaşaq, yereşənlər, kirpi, süleysin, köstəbək, çaqqal, qonur ayı, porsuq, samurlar, çöl donuzu, dənizə yaxın düzən meşələrdə quşlardan qaşqaldaq, qamışlıq quşu, kiçik bozca, ağqarın, cüllütlər, qağayı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 298
sternalar, anqutlar, qaqar, boz qaz, sarıleylək, bildirçin, meşə göyərçini, sultan toyuğu, qaratoyuq, sarquşu, qırqovul, turac, qızlar quşu və s. geniş yayılmışdır. Endemik quşlardan Hirkan zığzığı, Hirkan payız bülbülü, Hirkan zaryankası, Hirkan arıquşu, Talış qırqovulu və s. göstərmək olar, endem cücülərə (kəpənək, qarışqa, böcək və s.) də rast gəlinir. Böyük və Kiçik Qafqazın dağ meşələrində yaşayan məməli heyvanların əksəriyyəti qiymətli ov heyvanları, yaxud estetik cəhətdən nadir, gözəl heyvanlardır. Bu meşələrdə yırtıcı heyvanların xarakterik nümayəndələrindən bəbir, boz ayı, canavar, çaqqal, tülkü, kaftar, vaşaq və meşə pişiyidir. Qiymətli ov heyvanlarından isə dırnaqlılara aid olan Bezoar keçisi, Qafqaz dağ keçisi, Qafqaz maralı, cüyür, dağ qoyunu, köpgər, çöl donuzu, gəmiricilərin nümayəndələri olan dovşan, dələ, sincab, porsuq, gəlincik, meşə süleysinləri, qulaqlı kirpi, çay samuru, quşlardan Qafqaz uları, alacəhrə, meşə əlvan bülbülü, qaratoyuq, iri əlvan ağacdələn, arıquşu və s. göstərmək olar.
meşə sahəsi (meşə ilə örtülü və meşə ilə örtülü olmayan sahələr). MEŞƏ XƏRİTƏLƏRİ – meşələrin bioloji və iqtisadi xüsuiyyətləri müəyyən sistemli şərti işarələrlə göstərilir. Meşə sərvətlərinin aşkar edilməsi, məhsuldarlığının qiymətləndirilməsi və meşənin qorunmasında M.x.-ndən geniş istifadə olunur. Məqsəd və tərkibinə görə M.x. şərti olaraq bioloji (meşənin məhsuldarlığı, meşənin tipi, ağac cinslərinin paylanması, fenoloji, meşəpotoloji və s.) və iqtisadi (meşə təsərrüfatı, meşə istismarı və s.) xəritələrə bölünür. Meşə təsərrüfatı ərazisi üçün təsərrüfat fəaliyyətini nizama salmaq məqsədilə M.x. 1:10 000-1:25 000 miqyasında, obzor materialları isə 1:100 000, 1:250 000 miqyasında verilir. Download 3.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|