Ekonomika teoriyası pániniń predmeti hám metodı Ekonomika teoriyası pániniń metodologiyasi Ekonomika teoriyasındaǵı tiykarǵı aǵıslar

Mikrodárejede - bunda xojalıqlar hám firmalardıń ekonomikalıq xattiharakati, ayırım bazar daǵı ózgerisler uyreniledi;

makrodárejede - bunda pútkil ekonomika daǵı, anıqrog'i milliy ekonomika dárejesindegi, jergilikli bazar daǵı hádiyseler hám processler u`yreniledi;

metadárejede - xalıq aralıq global kólemdegi, jáhán xojalıǵı daǵı júz beretuǵın processler, olarǵa tán bolǵan qaǵıydalar uyreniledi.

Hár úshew dáreje óz-ara baylanıslılıqta kórip shıǵıladı, sebebi mikrodarajadagi ekonomikalıq iskerlik pútinlikte makrodarajani, túrli mámleketler degi makrodarajadagi ekonomika metadarajani, jáhán ekonomikasın júzege keltiredi. Túrli dárejedegi ekonomika úyrenilganda, olardıń hár birine tán nızam -qaǵıydalar bólek kórip shıǵıladı.
Teoriyada muǵdarlıq analiz de qollanıladı, biraq bul jol menen alınǵan maǵlıwmatlar teoriyalıq juwmaq shıǵarıwǵa xızmet etedi. Mısalı, muǵdarlıq analiz jumıssızlar sanınıń azayıwın kórsetsa, ekonomikada bántlik oshayapti degen, nabada bul analiz inflatsiya tómenlewin kórsetsa, pul mámilesi turaqlılasıp barayapti degen juwmaqlarǵa kelamiz. Muǵdarlıq analiz ótkerilgende túrli formulalar qollanıladı, olar jardeminde ekonomikaǵa tiyisli esap -kitap jumısları alıp barıladı. Bular járdeminde ekonomikalıq nızam -qaǵıydalardıń qanshelli ámel etiwi, ekonomikada tán bolǵan tendensiyalar bilip alınadı. Muǵdarlıq analiz nátiyjeleri túrli illustratsiyalar - sızılmalar, súwretler, iymek sızıqlar járdeminde suwretlenedi. Ekonomika daǵı ózgerislerdi ańlatiwshı muǵdarlıq kórsetkishler ózgeriwshen bahalardan ibarat bolıp, bunda bir baha ekinshisine, ekinshisi úshinshisine hám taǵı basqa baylanıslı boladı. Mısalı, resurslar bahasınıń ózgeriwi ǵárejetler ózgeriwin, óz gezeginde bul bahanıń, sonlıqtan shıǵarılǵan tavarǵa talaptıń ózgeriwin júzege keltiredi. Bunday óz-ara baylanıslılıq sızılmalarda hákis ettiriledi. Bular járdeminde teoriyalıq ideya hár tárepleme, yaǵnıy suwret jardeminde da ańlatpa etiledi hám sonıń menen birge, ózgeriwshen bahalar ortasındaǵı baylanıslılıqtı anıqlawǵa xızmet etedi. Sızılmalar dóńgelek bolǵanda, ol bóleklerge ajratıladı, yaǵnıy úles - úles suwretlenedi. Mısalı, mámlekettiń dáramatlar daǵı úlesi 25 procent bolsa, bul sheńberdiń 1/4 bólegi formasında boladı
Sızılmalar muǵdarlıq ózgerislerdi, mısalı, bahanı yamasa ónim muǵdarı daǵı ózgerislerdi ańlatadı. Eki ózgeriwshen bahanıń óz-ara tásirin ańǵarıw ushın koordinatlarga tiykarlanǵan sızılma payda etiledi. Bunda abssissa oǵına bir kórsetkish qóyılsa, ordinata oǵına basqası qóyıladı. Bir baha muǵdarınıń ózgeriwi basqasınıń qanshaǵa ózgertiwine qaray vertikal hám gorizontal sızıqlar payda etiledi, olar kesilisken noqatlar iymek sızıq menen birlestirilgende ekonomikalıq ózgerisler qandaylıǵı anıqlanadı.
Teoriyada sapalı analiz usılı baslanǵısh, ol logikaqa tiykarlanǵan asbtraksiyalash usılınan ibarat bolıp, teoriyalıq juwmaqlar shıǵarıwǵa hám nızam -qaǵıydalardı ilimiy tariyplewge xızmet etedi. Biraq bul muǵdarlıq analizge tayanadi, sebebi usı usıl baqlaw maǵlıwmatların jıynash, olardı ulıwmalastırıwǵa múmkinshilik beredi. Bunnan tısqarı muǵdarlıq analiz járdeminde teoriyalıq nızam -qaǵıydalar ekonomikada qanshelli ámel qılıp atırǵanlıǵı bilip alınadı. Mısalı, inflatsiya dárejesin muǵdardan anıqlaw arqalı pul mámilesi nızamınıń ámel etiwi kórsetiledi. Teoriyalıq analizde qollanılatuǵın hár túrli usıllar bir-birinen ajıratıp alıp bólek isletilmaydi, olar birgelikte, lekin túrli kombinatsiyada (koefficientte) isletiledi. Bul analiz dárejesi hám kólemine baylanıslı boladı.