Electr xa'm magnetizm lat

19-§. O’zgermeli toq. O’zgermeli elektr tog’ı shınjırındag’ı aktiv qarsılıq, sıyımlıq 
ha’m induktivlik. Vektorlıq diagrammalar usılı. O’zgermeli toqlar ushın Om nızamı. 
O’zgermeli toqtın’ quwatı ha’m jumısı. Toq ha’m kernewdin’ effektivlik ma’nisleri. 
Kernew ha’m toqlar rezonansı.
115 
20-§. Maksvell postulatları. Awısıw tog’ı. Maksvell ten’lemeleri ha’m olardın’ 
ta’jiriybelerden kelip shıg’atug’ın tiykarları. Maksvell ten’lemelerinin’ fizika ilimindegi 
tutqan ornı. Elektromagnit tolqınlar. Elektromagnit tolqınlardın’ qa’siyetleri, olardın’ 
ko’ldenen’ tolqın ekenligi. Tolqın energiyası. Poynting vektorı. Elektromagnit tolqınlardı 
payda etiw. Gerts ta’jiriybeleri. 
121 
Sabaqlarg’a mo’lsherlengen oqıw programması, basqa da metodikalıq materiallar. 
129 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

4 
1-§. Kirisiw 
Elektr ha’m magnetizm pa’ni. Pa’nnin’ maqseti. Pa’nnin’ wazıypası, metodikalıq ko’rsetpeler, 
bahalaw kriteriyleri. Pa’nnin’ qa’nigeler tayarlawda tutqan ornı. Predmetler aralıq baylanısı. 
Elektr ha’m magnetizmge tiyisli ulıwmalıq mag’lıwmatlar. 
En’ da’slep elektr zaryadlarına tiyisli bolg’an bazı bir elementar faktlerdi eske tu’siremiz. 
A’yyem zamanlardın’ o’zinde ju’nge su’ykelgen yantardın’ jen’il denelerdi o’zine 
tartatug’ınlıg’ı ma’lim edi. Al XVI a’sirdin’ aqırında Angliyalı shıpaker Djilbert bul qubılıstı 
tolıg’ıraq izertledi ha’m tap sonday qa’siyetke basqa da ko’plegen denelerdin’ iye 
bolatug’ınlıg’ın taptı. Yantarg’a usap su’ykelisten keyin basqa denelerdi tarta alatug’ın denelerdi 
Djilbert elektrlengen dep atadı, Al grek so’zi bolg’an elektron yantar degen ma’nini an’latadı. 
Biz ha’zirgi waqıtları bizler usınday hallardag’ı denelerde elektr zaryadları bar dep esaplaymız, 
al denelerdin’ o’zlerin zaryadlang’an dep ataymız. 
«Su’ykelistin’ ja’rdemindegi elektrlew» degi su’ykelis qanday da bir printsipiallıq orındı 
iyelemeydi. Elektr zaryadları ha’r qıylı denelerdi bir biri menen tiygizgende derlik barlıq 
waqıtları payda boladı. Qattı denelerdi bir birine jaqınlatqanda usı denelerdin’ betlerinde 
barqulla bar bolatug’ın mikroskopiyalıq oyıs-do’n’esler olardın’ tıg’ız betlesiwine kesent beredi. 
Denelerdi bir birine qısıw yamasa su’ykew arqalı biz eki benenin’ betlerin bir birine jaqsıraq 
jaqınlatamız. Bul denelerdi bir birine su’ykemegenimizde olardın’ betleri tek ayırım jag’daylarda 
g’ana bir biri menen jaqsı tiyisken bolar edi. 
Ayırım denelerde elektr zaryadları erkin tu’rde usı denedegi bir orınnan ekinshi orıng’a ko’ship 
o’te aladı, al ayırım denelerde bolsa bunday qubılıs orın almaydı. Elektr zaryadları bir 
bo’liminen ekinshi bo’limine erkin tu’rde o’te alatug’ın denelerdi o’tkizgishler dep ataydı. Al 
elektr zaryadları bir bo’liminen ekinshi bo’limine o’te almaytug’ın denelerdi izolyatorlar yamasa