Electr xa'm magnetizm lat

 vektorlıq shama, sonlıqtan qawsırma ishinde turg’an shama da vektorlıq shama bolıp tabıladı. 
Bul shama 
skalyarının’ gradienti dep ataladı ha’m grad yamasa ∇ arqalı belgilenedi (∇ 
shaması «nablo» operatorı yamasa Gamilton
2
operatorı dep ataladı ha’m 
∇=
+
+
). 
Colay etip 
grad ≡ ∇ =
+
+
.
(25) 
Endi (24)-formulanı qıska tu’rde bılayınsha jazamız: 
= −grad = −∇ . 
(26) 
A’melde elektr maydanların santimetrdegi volt yamasa metrdegi voltlerde an’latadı. Usıg’an 
sa’ykes to’mendegidey juwıq qatnaslar orınlı boladı: 
1 
≈
1
300 , 1
≈
1
30 000
 
Gradienttin’ geometriyalıq ma’nisin anıqlaw ushın ekvipotentsial betler yamasa birdey 
potentsiallar betleri tu’sinigin kirgizemiz. Ekvipotentsial bet dep barlıq noqatlarının’ 
potentsialları birdey ma’niske iye bolg’an betti aytamız. Potentsialdın’ ma’nisi bir ekvipotentsial 
betten ekinshi ekvipotentsial betke o’tkende g’ana o’zgeredi. Ekvipotentsial bete ıqtıyarlı tu’rde 
O noqatın alamız ha’m bası usı noqatta jaylasqan koordinata sistemasın kirgizemiz (17-su’wret). 
Z ko’sherin n normalı bag’ıtına parallel ha’m φ potentsialdın’ o’siw bag’ıtı menen bag’ıtlas etip 
alamız. Usı bag’ıttı n normalının’ on’ bag’ıtı etip qabıl etemiz. Bunday jag’dayda XY koordinata 
tegisligi ekvipotentsial betke tu’sirilgen urınba tegislik penen betlesedi. Bunday jag’dayda O 
noqatında
=
= 0. Sonın’ menen birge = ,
=
. Bunday 
jag’dayda (25)-formula 
grad =
. 
(27) 
Demek φ funktsiyası n normalının’ bag’ıtında en’ tez o’sedi eken. Sonlıqtan mınaday anıqlama 
beriwge boladı: 
( , , ) funktsiyasının’ gradienti bul funktsiyanın’ maksimallıq o’siw