«elеktr enеrgеtika»

 
 
 
 

---

 
31 
3. TAJRIBA QO’RILMASINI TO’ZILISHI: 
Eksperimental (tavsiflarni) harakteristikalarni olish uchun (ma‘lumotlarni)
sxemada va qo’rilmada kerakli qushish ishlarini bajarish kerak. Elektr pechini 
asosiy yuklamasi nixrom spirali ko’rinishidagi qizitish elementidan iborat. 
Elektr pechini ish rejimi va energetik ko’rsatkichlari qalpog’ini xar xil oraliq 
holatidan va UH = 220 V tarmoq kuchlanish chegaralarini o’zgartirishdan
yaratiladi. 
 
4 . TOPSHIRIQ. 
1. Qarshilik elektr pechini konstruktsiyasi va texnologik qismi bilan tanishish. 
2.Laboratoriya qo’rilmasini va termorostlagichni sxemasini chizish va 
o’rganish (rasm.1,2.). 
3 .R = f ((), t c=f(() harakteristikalarini olish va ko’rish. 
4. Rostlagichni sezuvchanligini aniqlash. 
5. TAJRIBA ISHINI BAJARISH TARTIBI 
Elektr pechlarini haroratini ikki xil usul bilan rostlash mumkin: 
- pechni ta‘minlash tarmog’iga davriy ulab – o’zib turish; 
- pechni isitish elementlarini “yulduz” ulanish sxemasida “uchburchak” ulanish 
sxemasiga yoki ketma-ket ulanishdan parallel ulanish sxemasiga almashtirish. 
Birinchi usulda pechning temperaturasi termopara, qarshilik termometri, 
fotoelement bilan nazorat qilinadi. 
Pechni tarmoqqa ulab – o’zish temperatura regulyatori (TR) orqali amalga 
oshiriladi. Buning uchun TR dan ajratish cho’lg’ami (ACH) ga mos signalni 
o’zatadi. Pechning temperaturasi gacha o’zgaradi va TR pechni tarmoqdan 
o’zadi. Bu yerda haroratinini berilgan qiymatdan og’ishi, xatolik. 
Issiqlikni qizdirilayotgan jismga singishi va atrof muhitga tarqashi xisobiga 
pech kamerasidagi issiqlik ma‘lum vaqtdan keyin gacha kamayadi va TR yana 
pechni tarmoqqa ulaydi.Temperaturani og’ish qiymatining miqdori TR ning 
aniqligiga, pechning inertsiyasiga va temperatura datchigining sezgirligiga 
bog’liq. 
Bunday rostlashga ikki pozitsiyali rostlash deyiladi [A.V.Bolotov, G.A.SHepel 
Elektrotexnologicheskie ustanovki M.1988 yil 336 s). Pechning funktsional 
sxemasi va temperatura hamda quvvatning o’zgarish grafigi (o’tkinchi 
jarayoni) -rasmda ko’rsatilgan. 

---

 
32 
3-rasm 
3-rasm. Pechning funktsional sxemasi (a) va temperatura hamda quvvatning 
vaqt bo’yicha o’zgarish grafigi. 1 - pechning temperaturasini o’zgarishi, 2 - 
pechning o’rtacha temperaturasini o’zgarishi, 3 - pechning o’rtacha iste‘mol 
quvvati. 
Pechni tarmoqdan iste‘mol qiladigan quvvatini qizitish elementlarini yulduz 
ulanish sxemasidan uchburchak ulanish sxemasiga almashtirish usuli bilan 
kamaytirish haroratni rostlash energetik nuqtai nazardan samarali hisoblanadi. 
Pech quvvatini avtotransformator, qo’shimcha drosel, reostat yoki tiristorli 
rostlagich orqali xam rostlash mumkin.
Bu tajriba ishida avtomatning kushilishini va ikki pogonali rostlanishi 1 
tajriba ishidagi sxema asosida bajariladi.( 1-rasm) 
AV avtomati qo’shiladi , bu xolda tajriba stendiga kuchlanish berilgan bo’ladi 
va kuchlanish borligi xaqida LK lampasi signal beradi. 
PKI ulab o’zgichni I holatiga ulanadi undan keyin va PP«P» o’zgichi 
qo’shiladi. 
P" o’zgichini qo’shish momentidan vaqtni (rab va atrof-muxitni xaroratini t;4 
belgilab olish керак.
Печ kamerasi belgilangan haroratgacha qizigandan 
keyin, pech tarmoqdan avtomatik o’ziladi. O’zilish vaqti belgilanadi; bu holat 
qayta qo’shilgangacha yoki (rab momentigacha o’zatiladi. Tajriba ishini 
bajargan paytda voltmetr (V), ampermetr (A) i vattmetr (Wh)V 
ko’rsatkichlarini yozib olish kerak. Eksperimental ko’rsatkichlarni Q
rab
, 
bo’yicha olinishi shart va yetarli.