«elеktr enеrgеtika»

 
Tajriba ishi bo’yicha hisobot qo’yidagilarni o’z ichiga 
olish kerak: 
A) Ishning nomi. 
V) Ishdan maqsad. 
V) Topshiriq. 
G) Ishning tartibi va metodikasi. 
D) Tajriba ishini printsipial sxemasi. 
Ye) Eksperiment va hisobiy ifodalar natija ma‘lumotlari, grafik va 
eksperimental harakteristikalari. 
NAZORAT SAVOLLARI. 
1. Elektr pechlarni turlari va rusumlari. 
2 Elektr pechlarni qullanish soxalari. 
3 Pechni ish rejimi va energo iste‘moli. 
4 Termodatchiklar va termoregulyatorlar va ularni sezuvchanligi. 
5. Issiqlik izolyatsiya va qizitish elementlarini qo’llanilishi. 
ADABIYOTLAR: 
1. Svenchanskiy A.D. – Elektricheskie pechi soprotivleniya, M-L., Gosznergo 
1980 g. 
2. Nekrasova N.M i dr. - Elektricheskie prom. pechi, M-L., 1961g. 
3. Katsevich L.S -Raschet i konstruktirovanie elektricheskix pechey, M-L., 
1960g. 
4. Elektricheskie promshlenne pechi dlya nagreva i termicheskoy obrabotki. 
Termin i opredeleniya. GOST 16382-70. 
 
TAJRIBA ISHI № 2. 
. 
BILVOSITA QIZDIRISH QO’RILMALARI (MUFЕLLI ELKTR 
QIZDIRISH 
PЕCHINING ISHINI TADQIQ ETISH) 
1.ISHNI BAJARISHDAN MAQSAD: 

---

 
12 
Mufelli elektr qizdirish pechi misolida bilvosita qizitish usulini tadqiq etish , 
jarayonini boshqarishda ishtirok etadigan jihozlar bilan tanishish hamda 
qizdirish elementi ulchamlarini aniqlash. 
2.UMUMIY MA‘LUMOTLAR. 
Elektr toki bu maydonning ta‘sirida musbat yoki manfiy zaryadlarni
yo’naltirilgan harakati. Birinchi tur o’tkazgichlar (o’ta o’tkazuvchan 
xususiyatni namoyon qiladigan metallar) da elektron , ikkinchi tur 
o’tkazgichlar ( elektromagnitlar, eritmalar) da ion o’tkazuvchanlikka ega . 
Plazma holatidagi muhit aralash o’tkazuvchanlikka ega. Plazma holatidagi 
muhit aralash o’tkazuvchanlikka ega. Plazma holatidagi muhit aralash 
o’tkazuvchanlikka ega hamda elektron va ion toklar ulushi plazmaning bosimi, 
harorati 
va tarkibiga bog’liq , qarshilik orqali elektron qizitish o’tkazgichlarda elektr 
tok o’tayotganda issiqlik Joul-Lents qonuniga muvofiq ajralib chiqadi: 
Q=I
2
·R
·
T 
bunda I-tok,A 
R- qarshilik, Om 
T- vaqt,s 
Agarda qizdirish elementining geometrik o’lchamlarini hisobga olsak, 
o’tkazgichdan ajralayotgan quvvat qo’yidagicha aniqlanadi: 
L
r
S
U
P



/
2
1. bunda U-kuchlanishli, V 
2. S- o’tkazgich ko’ndalang kesimi yuzasi, mm 
3. L -o’tkazgichni uzunligi, m 
4. p- solishtirma elektr qarshiligi
5. Qizitishni ikkita turi mavjud: 1) bevosita 2) bilvosita
6. Belvosita qizitishda issiqlik bevosita qizdirilayotgan jismda elektr toki 
oqayotgan holatda ajraladi. 
Bilvosita qizitish usulida issiqlik maxsus qizitish elementlarida ajraladi, 
buyumga esa issiqlik konvektsiya, issiqlik o’tkazuvchanlik yoki nurlanish 
xisobiga o’zatiladi. 
Hamma qarshilik elektr pechlarida (Q E P) pechning ishchi hajmiga 
qizdirilayotgan buyumlarni joylashtirish usul va mexanizmi bir-biridan 
farqlanadi. Pechlarning ulchamlari va quvvatlari qizdirilayotgan materialni 
kerakli samaradorligi, qizitish darajasi va issiqlik fizik tavsiflari asosida 
aniqlanadi 
Q E P larni foydali ish koeffitsenti birga yaqin. Keltirilgan elektr energiyasi 
asosan issiqlik energiyasiga aylanadi. 

---

 
13 
Bilvosita qizitish usulida (xususan mufelli elektr pechlarida) issiqlik devor 
orqali (keramik devori) qizdirilayotgan jismga o’zatiladi. Qizdirish jarayonida 
haroratni nazorat qilish uchun noelektr signallarni elektr signallariga 
aylantirishda termopara (termojuftlik) qo’llanadi. 
Termojuftlik bu-chiziqli kengayish koeffitsenti turlicha bo’lgan ikkita metalni 
bir uchlari issiq kavsharlangan va qolgan ikkinchi uchlari ochiq holatdagi 
juftlik. Malumki, o’tkazgich va yarim o’tkazgichlarda termoelektr samara 
ko’zatiladi. Bu samaralarni Zeebek, Pelte va Tomson samaralari ham deb 
ataladi. 
Xususan Zeebek samarasida termojuftlik (termoelement) da turli 
hildagi o’tkazgichlar juftlanganida hamda kontakt joylari turli xil harorat 
tasirida bo’lganida juftlikni ochiq uchlarida termoelektr yurituvchi kuch paydo 
bo’ladi. (termo e.yu.k.). Ushbu zanjirni milliampermetr orqali ketma-ket ulanib 
berkitilsa, elektr tokini kurish mumkin. Elektr toki juftlashgan elementlarning 
har birida harorat farqi xisobiga doimo mavjud bo’ladi. Termo E.Yu.K. 
qo’yidagicha topiladi.
)
(
1
2
Т
Т
е
Е


(1.3) 
bunda ye-Zeebek koeffitsenti, mkv/K, T1vaT2 lar issiq va sovuq 
elementlardagi haroratlar, Q 
Qo’yidagi rasmda Zeebek samarasini tasviri keltirilgan.