Электр хавфсизлиги


Тезда парчаланиб кетадиган захарли моддалар


Download 0.79 Mb.
bet22/46
Sana17.02.2023
Hajmi0.79 Mb.
#1206081
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   46
Bog'liq
portal.guldu.uz-Ҳ

1. Тезда парчаланиб кетадиган захарли моддалар,
2. Барқарор захарли моддалар.
Барқарор захарли моддалар о`з навбатида физиологик та`сирига караб ҳам бо`линади:
- тери-касаллигини келтириб чиқарувчилар - иприт, люизит.
- рухий захарловчи(нервнопаралитик)лар - табун, зарин, зоман.
- ко`зни ачиштирувчи (лакриматор)лар –хлорацетофенон, бром­бензилцианид.
Бу захарли моддалар аста секинлик билан буг`ланади ва бир неча кунгача та`сир кучига ега бо`лади.
Тезда парчаланиб кетедиган захарловчи моддалар ҳам о`з навбатида қуйидагиларга бо`линади:
- умумий захарловчи моддалар-циан кислота, хлорциан;
- бо`г`увчи захарловчи моддалар - фосген, дифосген;
- акса келтирувчи захарловчи моддалар – адамсит,, дифенилхлорарсин. Бу захарловчи моддалар ернинг устки атмосферасида тезда буг`ланиб чиқиб тез та`сир қилиш хусусиятига егадир.
О`злаштириш саволлари
1. Ишлаб чиқариш чанги деб нимага айтилади? 2. Чангларни қандай турлари фарқланади? 3. Чангларни бартараф етиш ё`лларини гапириб беринг? 4. Чанглар катталигига қараб қандай гурухларга бо`линади? 5. Чангларни одам организмига зарарли та`сири хақида гапиринг? 6. Ишлаб чиқариш захарлари то`г`рисида тушунча беринг? 7. Захарли моддаларнинг қандай гурухлари фарқланади, уларга тариф беринг?


Таянч иборалар
Чанглар, ишлаб чиқариш чанглари, микроскопик чанглар, ултрамикроскопик чанглар, аерозоллар, пневмония, о`пка сили, пневмокониёз, силикоз, токсикология, захарлар, захарли моддалар.


Зарарли моддалар ва касб касалликларини олдини олиш.


Режа:
1. Зарарли ёки захарли моддалар хақида тушунча.
2. Захарли моддаларнинг гурухлари.
3. Касб касалликлари ва уларни олдини олиш.


Зарарли ёки захарли моддалар хақида тушунча.
Одам танасига о`тиб, унинг то`қималарига кимёвий, физик-кимёвий та`сир қиладиган, меҳнат унумдорлигини пасайишига олиб келадиган моддалар зарарли ёки заҳарли моддалар деб аталади. Улар кимё саноати корхоналарида ишлаб чиқарилади ва қо`лланилади. Саноатда заҳарли моддалар одам танасига нафас олиш ё`ли ёки тери орқали, овқат ейиш вақтида, ифлосланган сувни исте`мол қилганда о`тади ва сақланувчан заҳарланишга олиб келади.
Кучли заҳарланиш ко`проқ миқдордаги зарарли моддаларни то`сатдан танага о`тиши билан содир бо`лади. Шунингдек, зарарли моддаларни танага оз-оздан о`тиши ва йиг`илиши натижасида касб касалликлари келиб чиқади.
Зарарли ёки заҳарли моддаларнинг та`сири уларнинг таркибига, тузилишига, физик-кимёвий хусусиятларига, хоссаларига, миқдорига, танага о`тиш ё`лларига, ҳолатига, учувчанлигига, сувда ва ёг`да ерувчанлигига бог`лиқ. Кимё саноати корхоналарда олинадиган, ишлатиладиган моддалар ва маҳсулотларнинг ко`пчилиги, масалан, аммиак, газлар, бензол, бензин, керосин, карбон водородлар, спиртлар, ефирлар, кислоталар, ишқорлар ва бошқалар заҳарли ҳисобланади.
Нефт маҳсулотлари таркибидаги паст молекулали карбон водородлар молекуляр ог`ирлиги ошиши билан уларнинг заҳарлаш қобилияти ортади. Масалан, бутаннинг та`сири етандан, етилен еса етандан, ацитилен еса етилиндан кучлидир. Нормал тузилишдаги моддаларга нисбатан тармоқланган, занжирли бирикмаларни та`сири камроқ бо`лади.
Моддаларнинг учувчанлиги камайиб бориши билан (декан (С10Н22) дан бошлаб) уларнинг та`сирчанлиги ҳам камаяди. Карбон водородлар таркибига галогенларни киритиш уларнинг заҳарлаш қобилиятини оширади, аксинча гидроксил гуруҳининг киритилиши та`сирчанлик хусусиятини камайтиради. Карбон водородлар молекуласидаги водородни нитро (НО2), амино (НҲ2) гуруҳларига алмаштириш уларнинг заҳарлаш хусу­сия­тини о`згартиради. Моддаларнинг валентлиги ортиб бориши билан уларнинг та`сирчанлиги ҳам о`згаради. Масалан, 6 валентли хром 3 валентликдан, марганец оксиди марганец сулфатдан, темир оксиди темир сулфатдан кучлидир.
Кимёвий моддалар вакилларининг гомологик қаторини о`рганиш натижалари ко`пгина о`хшаш моддалар ҳақида фикр юритишда, касалликлар ва заҳарланишларнинг олдини олишда ма`лум даражада ёрдам беради. Заҳарли моддаларнинг сувда, танадаги суюқликларда ерувчанлигининг ошиши билан уларни та`сирчанлиги ҳам ортиб боради. Масалан, сувда ерувчан оқ мишяк (Ас2О3) кучли заҳар, кам ерувчани (Ас2с3) заҳарсиз, ерувчан барий хлориди (БаCЛ2) заҳарли, барий сулфат (БаСО4) еса заҳарсиз.



Download 0.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling