Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Past chatota polimerlari. Polivinilxlorid — gazsimon mono-
mer — vinilxlorid N
2
S=SN—Sl ni polimerlash natijasida olingan
qattiq mahsulot. Tuzilishining asimmetrikligi natijasida qutbli
dielektrik hisoblanadi va qutbsiz polimerlarga nisbatan pastroq
(yomonroq) xossalarga ega. Polivinilxlorid suv, ishqor, mayda-
langan kislota, moy, benzin va spirt ta’sirlariga bardoshli. U simlar
izolatsiyasi, kabellarning himoya qobig‘i va shunga o‘xshashlarni
ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi. Zichligi 1,4—1,7 M
2
/m
3
,
tg  = 0,03—0,08,  = 3—5,  = 10
13
—10
14
 · m.
Polimetilmetakrilat — metakril kislota metil efirining (metil-
metakrilat) polimeri — SN
2
—S(SN
3
)(SOOSN
3
). Polimetilmetak-
rilat organik shisha yoki pleksiglas nomi bilan mashhur. Rangsiz

---

63
shaffof material bo‘lib, sovuq, moy va ishqorga nisbatan yuqori
bardoshlilikka ega.
Unga elektr yoyi ta’sir ettirilsa, katta miqdorda gaz ajralib
chiqadi (CO, N
2
, CO
2
), natijada yoy so‘nadi. Shuning uchun
organik shishalar yuqori kuchlanish razryadniklarida yuzaga
keladigan yoylarni tezlik bilan so‘ndirishda qo‘llaniladi. Zichligi 1,2
M
2
/m
3
, tg  = 0,02—0,08,  = 3,5—4,5,  = 10
11
—10
12
 · m.
Polietilentereftalat (lavsan). Ikki atomli spirt (glikol) NO—
SN
2
—SN
2
—ON va tereftal kislota NOOS—S
6
N
4
—SOON larning
polikondensatsiya mahsuloti. Molekular massasi 30000 tartibda
bo‘lgan lavsan yetarli mexanik pishiqlik va yuqori yumshash
temperaturasiga (260°C) ega. Ular sintetik tolalar, emallangan sim-
lar izolatsiyasi uchun egiluvchan pardalar tayyorlashda qo‘llaniladi.
Chet elda «maylar», «dakron» nomi bilan chiqariladi. Zichligi 1,1—
1,45 M
2
/m
3
, tg  = 0,002—0,02,  = 3—4,5,  = 10
11
—10
14
 · m.
Epoksid smola molekula tarki bi da epoksi d guruh
N
2
S=O=SN
2
mavjudligi bilan xarakterlanadi. Epoksid smolalar
sof holda uzoq vaqt mobaynida o‘z xossalarini o‘zgartirmasdan
saqlanishi mumkin. Lekin ularga qotiradigan qo‘shimchalar
qo‘shilsa, ular tezda qotadilar. Qotish jarayoni sof polimerlashni
namoyon qiladi. Qotiradigan qo‘shimchaning turiga qarab epoksid
smolalar yoki qizitilganda (80—150°Ñ gacha), yoki xona tempe-
raturasida (sovqotish) qotirilishi mumkin. Sovuq qotirilish uchun
tarkibida azot bo‘lgan moddalar (aminlar); qizitilganda qotirilish
uchun — organik angidrid moddalar qo‘llaniladi. Epoksid smola-
lar plastmassa, shisha, keramika, metall va boshqa materiallarga
nisbatan adgeziya (yopishqoqlik)ga ega. Epoksid smolalar yelim,
lok, quyma kompaund, masalan, uncha katta bo‘lmagan transfor-
matorlarni quyish yoki kabel muftalarini birlashtiruvchi aloqa
apparaturalarini yasashda qo‘llaniladi. Zichligi 1,1—1,25 M
2
/m
3
,
tg =0,01—0,03,  = 3—4,  = 10
12
—10
13
 · m.

---

64
Plastik massalar (plastmassalar) — bu bir xil shakl va o‘l-
chamlarga ega mahsulotlarni yasashda qo‘llaniladigan kompo-
zitsion material. Buning uchun plastmassa yuqori bosim ta’sirida
(ko‘pincha bir vaqtda qizdirish yo‘li bilan) presslanadi.
Plastmassalar elektrotexnikada ham elektr izolatsion, ham
sof konstruksion material sifatida keng qo‘llaniladi. Ko‘pgina
plastmassalar yuqori mexanik pishiqlik, yaxshi elektr izolatsion
xossalarga va kichik og‘irlikka ega (plastmassalarning zichligi,
odatda, 0,9 dan 1,8 M
2
/m
3
gacha).
Ko‘p hollarda plastmassalar ikkita asosiy komponentdan
tashkil topgan bo‘ladi: bog‘lovchi va to‘ldiruvchi. Bog‘lovchi,
odatda, organik polimer bo‘lib, bosim ta’sirida deformatsiya-
lanish xususiyatiga ega bo‘ladi. Hozirgi vaqtda bog‘lovchi kom-
ponent sifatida ko‘p miqdorda fenolformaldegid smolalar ishla-
tiladi. Ular fenol N
5
S
6
—ON (yoki krezol N
3
S—S
6
N
4
—ON) poli-
kondensatsiyasi natijasidir. Ular katalizator yordamida ishlab
chiqariladi. Eritmadagi fenol va formaldegid nisbatiga ko‘ra yoki
bakelit, yoki novalak hosil bo‘ladi. Bakelit yuqori mexanik pishiq-
likka ega, lekin egiluvchanligi kam. Bakelit plastmassa, qatlamli
plastmassalar — getinaks, tekstolit va boshqalarni yasashda qo‘lla-
niladi. Novalak qizitilganda ham eruvchanligini saqlab qoladi. U
plastik massalarni yasashda keng qo‘llaniladi. Formaldegid smola-
larning zichligi 1,25—1,3 M
2
/m
3
, tg  = 0,01—0,1,  = 5—6,5,
= 10
11
—10
12
 · m.