Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Elektrotexnik kremniyli po‘lat ommaviy iste’mol uchun
asosiy magnit yumshoq material bo‘lib, u listli elektrotexnik
po‘latga kremniy kiritish yo‘li bilan olinadi. Buning natijasida
solishtirma qarshilik ortadi, natijada uyurma toklardagi yo‘qo-
tishlar kamayadi. Bundan tashqari, po‘lat tarkibidagi kremniy
hisobiga  ortadi, N
S
kamayadi va gisterezisdagi yo‘qotishlar
kamayadi. Lekin kremniy temirning mexanik xossalariga salbiy
ta’sir ko‘rsatadi, uning mo‘rtligi ortadi va listga quyishni hamda
shtamplashni qiyinlashtiradi. Po‘lat tarkibida 4 % gacha kremniy

---

93
bo‘lsa, hali yetarli mexanik xossalarga ega bo‘ladi, lekin 5 % dan
ortsa u juda mo‘rtlashib boradi.
Po‘lat markirovkada «E» harfi va undan keyin keluvchi
raqamlar bilan belgilanadi. Birinchi raqam — po‘lat tarkibidagi
legirlangan kremniyning o‘rta darajasini foizlarda ifodalaydi
(1—kuchsiz legirlangan; 2—o‘rta legirlangan, 3—katta legirlangan,
4—yuqori legirlangan). Ikkinchi raqam (1—8) ma’lum sharoitlarda
ishlashga mo‘ljallangan po‘latning kafolatlangan elektromagnit
xossalarini bildiradi. Bu belgiga ko‘ra po‘lat uch guruhga bo‘linadi:
1) qayta magnitlanish chastotasi 50 Hz bo‘lgan o‘rta va kuchli
magnit maydonlarda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar (1—normal;
2—pasaytirilgan va 3—kichik solishtirma yo‘qotishlar);
2) qayta magnitlanish chastotasi 400 Hz bo‘lgan o‘rta may-
donlarda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar (4—normal; 5—ko‘ta-
rilgan; 6—kichik solishtirma yo‘qotishlar);
3) kichik va o‘rta maydonda ishlashga mo‘ljallangan po‘latlar
(kuchsiz maydonlarda 5—normal va 6—ko‘tarilgan magnit singdi-
ruvchanlikka ega); o‘rta maydonda ishlatish uchun, raqamlar:
7—normal va 8—ko‘tarilgan magnit singdiruvchanlikka ega.
Ikkinchi raqamdan so‘ng nol (teksturlangan po‘lat) yoki ikkita
nol (kam teksturlangan po‘lat) turishi mumkin. Kristallografik
ma’noda urug‘lari ko‘pchilikka erishgan po‘lat teksturlangan deyiladi.
Masalan, E310 markali po‘lat — listli elektrotexnik po‘lat
bo‘lib, tarkibidagi o‘rtacha kremniy nisbati 3%, qayta magnitla-
nish chastotasi 50 Hz bo‘lganda o‘rta va kuchli magnit maydon-
larda ishlashga mo‘ljallangan, teksturlangan.
Permolloylar, odatda, molibden, xrom va boshqa elementlar
bilan legirlangan temirning nikel yoki nikel va kobalt bilan qotish-
masidir.
Permolloylarning asosiy afzalligi — kuchsiz maydonlardagi
yuqori magnit singdiruvchanlik va kichik koersitiv kuch qiymat-

---

94
lariga ega ekanligi. Permolloylarning kamchiligi bo‘lib magnit
xossalarning mexanik kuchlanishlarga kuchli ravishda sezgirligi,
elektrotexnik po‘latga nisbatan kichik to‘yinish induksiya qiymati va
nisbatan yuqori narxi hisoblanadi.
Permolloylar o‘lchash asboblarining magnit elementlarida,
chastotasi bir necha kilogersgacha, mikron yoyishda esa undan
ham yuqori bo‘lgan kuchsiz o‘zgarmas va o‘zgaruvchi maydon-
larda ishlovchi radiotexnik qurilmalarda keng qo‘llaniladi.