Elektroradio ashyolar va tibbiyot texnikasini

Kompozitsion simsiz o‘zgaruvchan rezistorlar. Bu rezis-
torlar o‘ziga xos tuzilishga ega bo‘lib, ulardan biri 6.4-rasmda
ko‘rsatilgan edi. Biroq yakka yoki qo‘shaloq konstruksiya,
uzgichli va ekranli yoki ularsiz chiqish uchlari radial yoki
aksial, bikir yoki egiluvchan, o‘qi yakka yoki qo‘shaloq, o‘qi
qotirib qo‘ygichli yoki qo‘ygichsiz kabi qo‘shimcha belgilarning
xilma-xilligi bu rezistorlarning shakli o‘lchamlari va massasiga
ko‘ra xilma-xil bo‘lgan ko‘p sondagi turlarining mavjudligiga
sabab bo‘ldi (6.10- a, d rasm).
6.10-rasm. Umumiy maqsadlarga mo‘ljallangan o‘zgaruvchan
simsiz rezistorlar: a—SP3=19a; b—SP3=28;
d—SP4-3=0,25.
a
b
d

---

126
Simli kuchli va kuchsiz toklarda ishlash mo‘ljallangan
o‘zgaruvchan rezistorlar (6.11- a, e rasm) REA larni ishlatish
va moslashda rostlovchi va sozlovchi elementlar sifatida ishla-
tiladi.
6.6. Pretsizion rezistorlar
Yuqori aniqlikka (0,055%) va barqarorlikka (QTK

10
-4
·1/°C)
ega bo‘lgan rezistorlar pretsizion rezistorlar hisoblanadi. Ular-
ning nominal qarshiligi 1 Om dan 1 MOm gacha, chegaraviy
ishchi kuchlanishi bir necha yuz voltdan ortiq emas, nominal
sochilish quvvati diapazoni — 0,05 dan 2 W gacha, chastota
diapazoni — birlik megagerslargacha, ishlash muddatining
oxiridagi qarshilik o‘zgarishi — bir necha foizdir. Pretsizion
rezistorlar aniq o‘lchov apparaturasida va maxsus ishga mo‘ljal-
langan apparaturaning nozik zanjirlarida, shuningdek, qarshilik
magazinlarining elementlari sifatida, bo‘lgichlar va yuqori aniq-
likdagi shuntlar zanjirlarida hamda turli datchiklar va sxemalar
yuklamasi sifatida ishlatiladi.
6.11-rasm. Umumiy maqsadlarga mo‘ljallangan
o‘zgaruvchan rezistorlar:
a—SP5=2V; b—SP5=3V; d—SP5-16VA=0,25;
e—SP5=20V.
a
b
d
e

---

127
Pretsizion rezistorlarning ba’zi turlari 6.12- a, e rasmda
tasvirlangan.
Pretsizion rezistorlar simli va simsiz bo‘lishi mumkin. Ikkala
holda ham ularning yuqori aniqlikda bo‘lishini ta’minlash
uchun berilgan nominal qarshilikda texnologik to‘g‘rilash ishlari
bajariladi. Birinchi holda o‘ramda o‘ramlar soni o‘zgartiriladi,
ikkinchi holda esa, tok o‘tkazuvchi element rostlanadi (sortirov-
ka qilinadi), masalan, karkasda qo‘shimcha o‘yiqlar o‘yiladi.
Pretsizion rezistorlarning yuqori barqarorligini ta’minlash uchun
turli usullardan foydalaniladi.
Simsiz rezistorlarda issiqlik tarqatuvchi sirtlari kattalashib
tok o‘tkazuvchi qatlamning qizishi kamaytiriladi, rezistorlar
uzoq muddatli elektr termoishlovga qo‘yiladi. Hozirgi kunda faqat
cheklangan sondagi pretsizion rezistorlar ishlatilmoqda.
Pretsizion rezistorlar sifatida ko‘pincha simli rezistorlar
ishlatiladi. Uning simi kichik musbat solishtirma qarshilik
temperatura koeffitsiyentiga ega bo‘lib, eskirish jarayonida o‘z
xossasini o‘zgartirmaydi va atrof-muhit ta’siriga chidamlidir.
Narxining balandligi, o‘lchamining kattaligi va ko‘pincha
cheklangan chastota diapazoniga ega bo‘lishi simli rezistorlarning
asosiy kamchligi hisoblanadi. Biroq mikrometallurgiyaning
6.12-rasm. Pretsizion rezistorlar:
a—S2=31; b—S5-5=1; d—S5=416; e—S5=53.
a
b
d
e

---

128
rivojlanishi (shisha izolatsiyali mikrosimlarning olinishi) o‘l-
chamlari pretsizion simsiz rezistorlarning o‘lchamlariga yaqin va
hatto ulardan ham kichik bo‘lgan simli rezistorlar ishlab chiqa-
rishga imkon berdi. Qator konstruktiv choralar ko‘rish (qarama-
qarshi o‘rash, qo‘shni o‘rash, metall karkaslar qo‘llash)
natijasida simli rezistorlarning parazit induktivligi va sig‘imi
lozim bo‘lgan minimumga keltirilishi va shu yo‘l bilan bu
rezistorlarning megagers diapazonda ishlashi ta’minlanishi
mumkin.