Elektrotexnika materiallari

Ba’zi kremniy – organik suyuqliklarning fizik va kimyoviy xossalari 
Ko’satkichlar 
PMS-0 
PMS-10 
PES-3 
FM-5 
161-123 
161-45 
Zichligi,kg/m
3
942 
924 
960 
944 
1080 
1145 
Qotish harorati, 
0
C 
-65 
-60 
-70 
-110 
-100 
-90 
Dinamik 
qovushqoqligi, 
10
-6
m
2
/s 
10 
60 
15 
16 
18 
55 

r
2,6 
2,6 
2,4 
2,8 
5,4 
5,8 
tg

0,0002 
0,0002 
0,0003 
0,0002 
0,02 
0,0001 

,Om∙m 
2∙10
12
2∙10
12
10
11
10
11
5∙10
10
4∙10
11
E
r
,MV/m 
14 
18 
18 
14 
- 
- 
Issiqlik 
o’tkazuvchanlik 
koeffitsienti, 
Vt/m
3 0
C 
0,0138 
0,154 
0,0138 
0,135 
0,115 
0,127 
Bu suyuqliklarga poliopganosilokksan polietilsiloksan, polifenilsiloksan va 
boshqa suyuqliklar kiradi (2.10-jadval). Poliopganosiloksan (161-123, 161-45 
impulsli transformator, maxsus kondensator, radio va elektron apparatlarida 
qo’llanilmoqda. 
Xlor–ftor-uglerodli va ftor-uglerodli suyuqlik molekulalarida vodorod atomi 
o’rnini xlor va ftor atomlari qisman yoki to’liq egallaydi. Ftor –organik 
suyuqliklarda tg

qiymati juda kichik bo’lishi bilan birga, yuqori darajali haroratga 
chidamliligi sababli, uni 200
0
C va undan yuqori haroratda ishlatish mumkin. Bu 

---

127 
suyuqlikning sirt taranglik kuchi va qovushqoqligi nisbatan kichikdir. Ftor-organik 
suyuqlik uchuvchan bo’lganligi sababli u bilan to’latilgan, elektr apparatini 
yaxshilab zichlash talab etiladi. Bu suyuq dielektrik yordamida chulg’amlar va 
magnit o’tkazgichlardan ajralib chiqqan issiqlik atrofga tez va yaxshi tarqatiladi. 
Elektr texnika uskunalariga qo’yiladigan ftor- organik suyuqligi tok 
o’tayotgan sim va chulg’amdan ajralib chiqayotgan issiqlik ta’sirida bug’lanib, 
issiqlikni yutadi, so’ngra sovitkichda kondensatsiyalanib, yana asosiy sistemaga 
suyuq holda qaytadi. Natijada uskuna bo’shliqlarida katta bosim hosil bo’lib, 
apparatning gaz muhitidagi elektr mustahkamligi ortadi. Havo tarkibidagi ftor-
organik suyuqlik bug’lari portlash xavfini tug’dirmaydi. Suyuq holatda bu 
dielektrik deyarli yonmaydi. Yuqori dielektrik singdiruvchanlikka (

r
=35-39) ega 
bunday qutbli sintetik suyuqliklarga misol qilib nitrobenzol (H
5
S
6
-NO
2
), 
etilenglikol (HO–CH
2
– CH
2
– OH), sianoetilsaharoza (C
38
H
46
N
8
O
11
) kabi 
suyuqliklarni keltirish mimkin. Elektr maydoni ta’sirida chidamli, o’zida elektr 
quvvatini juda kam isrof etadigan sintetik uglerodli qutbsiz suyuqliklarga 
poliizobutilen, polibutelin va alkilbenzol misol bo’la oladi. Agar kondensatorning 
qog’oz izolyatsiyasi poliizobutilenga shimdirilsa, kondensatorning zaryadlanish 
vaqti keskin ortadi.
96
Oktol suyuqligining zichligi 860-875 kg/m
3
, alangalanish harorati 138-165
0
C, 
dielektrik xossalari: 

r
=2,2 – 2,3; tg

=10
-4
-10
-3
. Bu suyuqliklar asosida 
tayyorlangan qog’ozli kondensatorga nisbatan 1,8 – 2,3 barobar yuqoridir. 
Oktolning vazelin bilan aralashmasi qog’ozli kondensatorlarda qo’llanilganda
kondensatorning xizmat muddati boshqa shimdirilgan suyuqlikli kondensatorlarga 
nisbatan 20 – 40 barobar yuqori bo’ladi.