Elementlar davriy sistemasining XV guruh elеmеntlаrining xossalari azot

2000-3000 oC da suyuqlanadigan polimer moddlardir. d-elementlarning nitridlari o’zgaruvchan tarkibga ega bo’lib, ular metallik xossalarga ega. Bunday

• 2000-3000 oC da suyuqlanadigan polimer moddlardir. d-elementlarning nitridlari o’zgaruvchan tarkibga ega bo’lib, ular metallik xossalarga ega. Bunday
• nitridlar juda qattiq, qiyin suyuqlanadi. Ular suv, kislota va ishqorlar hamda oksidlovchilar ta’siriga chidamli hisoblanadi. Masalan,TiN (3220 oC), HfN (2982oC), TaN (3090oC).
• Azot va kislorodning o’zaro ta’siri qaytar reaksiya bo’lib 1500oC dagina sezilarli tezlikda ketadi va azot(II) oksidi hosil bo’ladi:
• N2+O22NO + H
• Azotga, xlor, ozon va ftor ta’sir etmaydi. Azotning vodorod bilan o’zaro ta’siri yuqori haroratda va qaytar tarzda sodir bo’lib, bunda ammiak hosil bo’ladi:
• N2+3H22NH3
• Agar elektrod ko’mir bo’lsa, azot atmosferasida vodorod ishtirokida 33 % HCN hosil bo’ladi.
• Kalsiy karbidi va azot ishtirokida kalsiy sianamidi hosil bo’ladi:
• CaC2 + N2 = CaCN2 + C

Ishlatilishi. Azotning ishlatilishi ammiak, nitrat kislota va azotli o’g’itlar olishda xomashyo sifatida qo’llanilishidir.

• Ishlatilishi. Azotning ishlatilishi ammiak, nitrat kislota va azotli o’g’itlar olishda xomashyo sifatida qo’llanilishidir.
• Azotning vodorodli birikmalari
• Azotning vodorod bilan to’rtta asosiy birikmasi bor:
• NH3 - ammiak, H2N-NH2 - gidrazin, NH2OH-gidroksilamin, H[N3] - azotovodorod kislotasi (triazid).
• Ammiak. NH3 - tabiatda ko’p miqdorda oqsil moddalar tarkibida, ammoniy tuzlari holida uchraydi. NH3- rangsiz gaz, o’ziga xos hidi bor. Qaynash harorati -33,40S, d=0,77 g/l 1 litr ammiak og’irligi 0.7709 gr.
• >tº
• 2NH3 ↔ N2 + 3H2 -46,19 kJ

Fosfor (Phosphorus). Fosfor keng tarqalgan element, yer sharini 0,04 % ni tashkil qiladi. Oson oksidlangani uchun tabiatda erkin holda uchramaydi.

• Fosfor (Phosphorus). Fosfor keng tarqalgan element, yer sharini 0,04 % ni tashkil qiladi. Oson oksidlangani uchun tabiatda erkin holda uchramaydi.
• Tabiatda appatit minerali 3Ca3(PO4)2·CaF2 yoki CaCl2 va fosforitlar Ca3(PO4)2 va har xil qo’shimchalar bo’ladi. 3Ca3(PO4)2*CaCl2- xlorli apatit.
• Fosforitlar va apatitlar fosforli mineral o’g’itlar olishda o’g’it sifatida ishlatiladi. Appatitlarning katta miqdorda Kola yarim orolida, Ural, Markaziy Osiyoda Qora tog’da bor.
• Fosfor tirik organizm uchun kerakli element: qon, miya, nerv sistemasi to’qimalarida bo’ladi. Ko’p miqdorda fosfor Ca3(PO4)2 holida hayvonlar suyagida bo’ladi. Suyak yoqilsa uning tarkibidagi hamma organik moddalar yonadi, qolgan modda Ca3(PO4)2 bo’ladi. Odam organizmida fosforning umumiy miqdori 4,0 % ga boradi.
• Birinchi marta erkin fosfor 1669- yilda gamburglik alkimyogar Brand tomonidan olingan.
• Fosfor faqat bitta izotopga ega bo’lgan element; 1531P. Uning sun’iy izotoplari ham olingan.