Mishak - Mishak, surma va vismut erkin metallarga o’xshash, ular azot va fosforga o’xshamaydi. Lekin bu elementlarning muhim birikmalari, formulasi, xarakteri, tuzilishi, ionlanish, elektron, oksidlanish-qaytarilish jarayonlarda ishtirok etishi bo’yicha bu elementlarga o’xshaydi.
- Mishak (Arsenicum) – 5·10-4 % miqdorda uchraydi. 1690 yil Shreder tomonidan ochilgan. Tabiatda As4S4 rvalger, As2S3 surinigmat, FeAsS mishak kolchedani holida uchraydi.
- Tabiatda mishak ham bitta izotop holatida uchraydi:3375As. Mishakning bir necha radioaktiv izotoplari ham olingan. 3375 As (yarim yemirilish davri 26,8 kun). U nishonli atom sifatida ishlatiladi.
- Olinishi: erkin holda mishak uning metallik birikmalaridan suyuqlantirish orqali olinadi. Bunda mishak pechda haydaladi, yig’gichda ajratiladi:
- FeAsS = As + FeS
- yoki metall yoki sulfidli birikmalarini kisloroda yoqib, keyin qaytarib olinadi.
- 2FeAs + 3O2 = Fe2O3 + As2O3
- As2O3 + 3C = 2As + 3CO
- Fosforga o’xshab bir qancha allotropik shakl o’zgarishlarga ega. Oddiy haroratda metallik mishak va kulrang mishak barqaror. Juda tez sovutilsa sariq mishak As4 d=2,0 g/m3 hosil bo’ladi. Oddiy holda u sublimatsiyaga uchraydi. Elektr tokini o’tkazadi. Suvda erimaydi.
- 4As + 3O2 = 2As2O3
- 2As + 5Cl2 + 8H2O = 2H3AsO4 + 10HCl
- Mishak va uning birikmalari kuchli zahar. As birikmalarida As-3, As+3, As+5 birikmalari holatida uchraydi.
Vodorodli birikmalari. Mishak gidridi, arsin AsH3, rangsiz juda zaharli gaz, qo’llansa hidi bor, suvda kam eriydi. - Vodorodli birikmalari. Mishak gidridi, arsin AsH3, rangsiz juda zaharli gaz, qo’llansa hidi bor, suvda kam eriydi.
- AsCl3 + 6H = AsH3 + 3HCl
- Arsin mishakning hamma birikmalarini aktiv vodorod bilan qaytarishda hosil bo’ladi.
- 6Zn + 6H2SO4 = 6ZnSO4 + 12H;
- 12H + As2O3 = 2AsH3 + 3H2O
- Rux va As2O3 aralashmasiga sulfat kislota ta’sir ettirilganda AsH3 hosil bo’ladi:
- 6Zn + 6H2SO4 + As2O3 = 6ZnSO4 + 2AsH3 + 3H2O
- AsH3 suyuqlanish harorati -113,5ºS, qaynash harorati -55ºS, 1m3 havoda AsH3 10-6gr bo’lsa odam uchun o’ldirish dozasi hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
