Elementlar davriy sistemasining XV guruh elеmеntlаrining xossalari azot

Olinishi. Hozirgi paytda kalsiy fosfatdan olinadi. Buning uchun kalsiy fosfat qum, ko’mir bilan havo kirmaydigan joyda- elektr pechlarida qizdiriladi.

• Olinishi. Hozirgi paytda kalsiy fosfatdan olinadi. Buning uchun kalsiy fosfat qum, ko’mir bilan havo kirmaydigan joyda- elektr pechlarida qizdiriladi.
• Ketayotgan jarayonni tasavvur qilish uchun kalsiy fosfatdan fosforga o’tiladi:
• 3CaO·P2O5·3SiO2 = 3CaSiO3 + P2O5
• P2O5 + 5C = 2P + 5CO
• Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C = 3CaSiO3 + 5CO + 2P↑
• P+5+5e → P0 ↓ 2
• C0 -2e → C+2 ↓ 5
• Ajralib chiqayotgan fosfor bug’lari suv bilan ushlanadi.

Fizik xossalari: Fosfor elektronlar soniga ko’ra azotning analogi hisoblaniladi.

• Fizik xossalari: Fosfor elektronlar soniga ko’ra azotning analogi hisoblaniladi.
• P 3s23p33d0 N 2s22p3
• Lekin fosfor 3-davr elementi, 3d orbitallardagi elektronlar valent elektronlar rolini o’ynaydi.
• Fosfor uchun sp3d2, sp3d1, sp3 gibridlanish mavjud.
• Fosforni maksimal koordinatsion soni 6 ga teng. O’n bitta allotropik shakl o’zgarishi borligi aniqlangan.
• Fosfor atomlari ikki atomli P2, to’rt atomli P4 yoki polimer Pn bo’lishi mumkin.
• P2 molekulasi 1000ºC dan yuqorida mavjud. Molekuladagi P2 bog’lanish energiyasi juda katta (450 kJ/mol), uning atomlarining parchalanishi 2000ºC sodir bo’ladi.

Kimyoviy xossalari. Kukun holatdagi oq fosfor odatdagi haroratda yonib ketadi:

• Kimyoviy xossalari. Kukun holatdagi oq fosfor odatdagi haroratda yonib ketadi:
• 4P+5O2=2P2O5+ 2985 kJ
• Qora va qizil fosforlarning aktivligi kam. Posfor 600oC da suv bog’i bilan ta’sirlashib:
• 2P+8H2O=2H3PO4+5H2
• Fosfor xlor bilan odatdagi sharoitdayoq ta’sirlashadi:
• 2P+3Cl2=2PCl3
• 2P+5Cl2=2PCl5
• Fosforning vodorod bilan to’g’ridan to’g’ri ta’sir etmaydi. Fosfin (PH3) fosfidlarning gidrolizi yoki ularga HCl ta’sir ettirib olinadi:
• Ca3P2+6HCl=3CaCl2+2PH3
• Suyultirilgan HNO3 ta’sirida fosfor H3PO4 gacha oksidlanadi:
• 3P+5HNO3+2H2O=3H3PO4+5NO
• Fosforning ishqorlar bilan ta’siridan fosfin va fosfit kislotaning tuzlari hosil bo’ladi:
• P+2KOH+H2O= PH3+K2HPO3