Elmi redaktor: Rəvcilər: dos. E. N. Kərimo v prof. I. A. Kərimli dos. T.Ş.Şükürov
İxrac (idxal) mal çeşidlərinin opdmallaşdırılması və malın həyat dövrü
Download 4.84 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Satışların həcmi Firmanın mallarının Şəkil 11.3. Firmanın bazarda mallarının kumulyativ (məcmu) həyat dövrünün qrafiki.
- Şəkil 11.4. Şirkətin xarici ticarət nonıenklaturasının optimallaşdırılmasınm əsas strategiyaları
|
2. İxrac (idxal) mal çeşidlərinin opdmallaşdırılması və malın həyat dövrü Müasir şirkətlər çeşid (assortiment) siyasətini formalaşdıranda ilk öncə xərclərin əvəzinin ödənilməsini, maliyyə əməliyyatlarının tarazlaşdırılmasmı, əmtəə siyasətinin ardıcıllığını və s. təmin etmək məqsədilə həyat dövrünün müxtəlif mərhələlərində olan malların, eyni zamanda, satılması zərurətini nəzərə alırlar. Malların əsas qrupu (firmaya əsas mənfəətləri gətirən və inkişaf mərhələsində olan mallar A), dəstəkləyici qrupu (satışlardan mədaxili sabitləşdirən və yetkinlik mərhələsində olan mallar B), strateji qrupu (şirkətin gələcək mənfəətlərini təmin etməli olan və bazara tətbiq edilmə mərhələsində olan mallar C), taktiki qrupu (əsas mal qruplarının satılmasını stimullaşdırmalı olan və inkişaf və yetkinlik mərhələsində olan mallar Ç), hazırlanan və ya perspektiv qrupu (elmi-tədqiqatlar və təcrübə- konstruktor işləri mərhələsində olan mallar D) olması tövsiyə edilir. Təbiidir ki, bazardan gedən və eniş mərhələsində olan mallar E da olacaqdır (şəkil 11.2). Bu zaman həmin qrupların nisbəti və həmin firmanın bazarda digər mal qrupları arasında onların payı əhəmiyyətlidir. Təcrübə göstərir ki, həmin firmanın daxili və xarici bazarlarda dövr edən (tədavüldə olan) bütün mallarının 73-85%-ni əsas və dəstəkləyici mallar qrupları təşkil edən hal optimal hesab edilir. Satışların
Şirkətlər hər malın, onun alt növünün və modifıkasiyasmm mövqeyinin və bir- birilə nisbətinin müəyyən edilməsini mühüm hesab edirlər ki, onların xassələrinin və xüsusiyyətlərinin dəqiq diffcrensiasiyasmı təmin etsinlər və firmanın çeşidlər şəbəkəsi daxilində bir sıra malların mövqelərinin digərlərinin üzərinə qoyulmasına və rəqabətinə yol verməsinlər ki, bu halda həmin şirkətin mah eyni şirkətin digər malını və ya mallarını məhv edir, “y^yir”, necə deyirlər, kannibalizm effekti yaranır. 129
üçüncüsü, şirkətlər ixrac və ya idxal çeşidlərinin optimallaşdırılması üçün çüşidlər (assortiment) siyasətinin malların və əmtəə qruplarının parametrik sıralarının iqtisadi səmərəliliyinə daim nəzarət edirlər ki, dünya bazarından və xarici ticarət nomen- klaturasmdan firmanın mənfəətində az payı olan malları çıxarırl və onun elə strukturunu dəstəkləsinlər ki, o, firmanın ümumi inkişafına, onun bütövlükdə rentabelliyinin və mənfəətinin yüksəldilməsinə uyğun olsun. Şirkətin işlədiyi ölkələrin hər biri üçün malların xarici ticarət nomenklaturasmm doldurulması haqqında qəbul olunmuş qərar hər ölkədə aşkar edilmiş imkanları və şirkətin onları həyata keçirmək qabiliyyətini nəzərə almaqla onun beynəlxalq bazarlarda gələcək artımını təmin etmək məqsədilə şirkətin ümumi fəaliyyət planı ilə uyğunlaşdırılır. Məsələn, Jeneral Foods şirkəti çeynənən rezini Fransaya, dondurmanı Braziliyaya, makaron məmulatlarım İtaliyaya ixrac edir. Bu zaman əgər Braziliyada dondurma satılması şirkəti yerli istehsalçılarla müqayisədə əlverişsiz qoyardısa, onda müvafiq vəsaitlərdən digər ölkədə istifadə etmək daha məqsədəuyğun olardı. Optimal hal, necə deyirlər, Pareto qaydasına (80/20 qaydasına) riayət edilməsindən ibarətdir, o halda ki, bütün realizasiya edilən məhsulun 20%-i məcmu mənfəətlərin 80%-dən çoxunu verir. Beləliklə, şirkətin qlobal fəaliyyət planı ümumi nomenklaturanın optimallaşdırıl- masını nəzərə almaqla hansı malların və harada satmaq daha əlverişli olmasını müəyyən etməyi tələb edir. 3. Beynəlxalq bazarda malların həyat dövrünün klaster təhlili və kuniulyativ (məcmu) əyri üzrə çeşidlərin optimallaşdırılması Firmalar həm beynəlxalq iqtisadi fəaliyyət təcrübəsində, həm də daxili bazarda öz mallarının hər əlahiddə bazarda və ya məcmu halda bütün bazarlarda kumulyativ ( məcmu) həyat dövrünü müəyyən edirlər. O, eyni zamanda daxili və xarici bazarda satışları cəm halda əhatə edə bilər. Belə yanaşma firmanın satış həcmlərinin artırılması və onun mütərəqqi inkişafını həyata keçirmək imkanı yaradır. Bu, necə deyirlər, klaster təhlili ilə, yəni qruplaşdırmanın bu və ya digər xarakteristikaları ilə olan ayrı-ayrı qrupların, bu halda mallar qruplarının aşkar edilməsinin təhlili ilə əlaqədardır (şəkil 11.3). Müəyyən əmtəə (parametrik) sırasının hər malının həyat dövrü həmin əmtəə sırasının həyat dövrünü, parametrik əmtəə sıralarının həyat dövrləri isə, öz növbəsində, firmanın bu bazarda və ya bazarlar qrupunda mallarının məcmu (kumulyativ) həyat dövrünü təşkil edir. Belə təhlil şirkətin, məsələn, ixrac və ya idxal mal çeşidlərini optimallaşdırmaq imkanı yaradır. Təcrübədə, real bazar şəraitində bu əyrinin görünüşü mütləq şəkil 11.3-də təqdim edildiyi kimi olmaya bilər. Bir sıra hallarda əyrilər xeyli aşağı düşə bilər, lakin lazımi marketinq yanaşması və xarici ticarət nomenklaturasmm düzgün qurulması halında firma bütün, o cümlədən beynəlxalq bazarlarda bütün malların və mal qruplarının ümumi realizasiyası xəttinin daim yüksəlməsinə nail olur. 130
Satışların həcmi Firmanın mallarının
həyat dövrünün qrafiki. Beynəlxalq fəaliyyətlə məşğul olan firmanın əmtəə çeşidlərinin optimallaşdırılması malların beynəlxalq həyat dövrünün kumulyativ əyrisi üzrə satış həcmlərinin daim genişləndirilməsi məqsədi daşıyır. Firmalar çox zaman malları texnologiya və ya ticarət məqsədləri üzrə qruplaşdırırlar və onların ən böyükləri çeşidlər şəbəkəsinin böyük dolğunluğuna malik olur. Məsələn, Soqo denki elektrotexnika firması dünya bazarına məişət elektrotexnikası, ağır enerji avadanlığı, rabitə cihazları və b.k. buraxır və belə mal qruplarının hər biri firmanın inkişafına, yüksəlməsinə , mənfəətliliyinə öz payını verir. Beləliklə, ayrıca malın, əmtəə (mallar) sırasının (product line) və malların çeşidinin (product mix) həyat dövrünün əlaqəsi nəzərə çarpır. Qabaqcıl istehsalçı firmalar ixrac edilən malların çeşidinin optimal genişliyini təmin etməyə çalışaraq, eyni zamanda onu optimal məhdud çərçivələrdə saxlamağa cəhd edirlər və bu onların gələcək inkişafının əsaslarını təmin edir. Iş ondadır ki, əgər firmanın mallarının çeşidi həddindən artıq geniş olarsa, onda bir sıra malların satışının mürəkkəbləşməsi mümkünlüyü ilə əlaqədar onun daralması mənfəətlərin azalmasına səbəb ola bilər. Habelə, demək olar ki, firmalar, xüsusilə ixrac siyasəti aparılanda, malların prioritet qrupları ilə cəmlənmiş və ixtisaslaşdırılmış çeşidlər qamması strategiyasına əsaslanırlar, bunu bir sıra istehsalların prioritetli ixrac ixtisaslaşması olduqca aydın görünən ölkələrin əksəriyyətinin ixrac əmtəə strukturunda da müşahidə etmək olar. Bu dünya bazarlarında və çox böyük TMŞ (transmilli şirkətlər) istisna olmaqla, şirkətlərin əksəriyyəti üçün ən geniş cəbhə üzrə onun qızışmasma davam gətirməyi qeyri-mümkün edir. 131
5. Firmanın əmtəə çeşidləri üzrə differensiasiya, diversiilkasiya, şaquli inteqrasiya və dar ixtisaslaşma strategiyaları və optimallaşdırma Şirkətlər ixrac (idxal) nomenklalurasının optimallaşdırılması üçün müxtəlif çeşidlər (assortiment) strategiyalarından istifadə edirlər. Ilk növbədə, bu diversifikasiya, differensiasiya, şaquli inteqrasiya və dar ixtisaslaşma strategiyalarının müxtəlif variasiyalarıdır (şəkil 11.4). Şirkətin ixracının əmtəə (mal) sırasının diversifikasiyası yeni məhsulların hazırlanmasını və dünya bazarına buraxılmasını, yeni fəaliyyət sahələrinə, yeni biznes sahələrinə yeridilməni nəzərdə tutur. Diversifikasiya sahibkarlıq fəaliyyətinin öz aralarında əlaqəli olmayan sahələrini: traktorlar, oyuncaqlar istehsalını, bank işinin, turizmin inkişafını və s. mənimsəmək deməkdir. Bu biznesi bu və ya digər sahibkarlıq sahəsində tələbin mümkün ola bilən dəyişilmələrin təhlükəsindən qorumaq imkanı yaradır. Məsələn, əgər turizmdə müəyyən böhran vəziyyətləri baş verərsə, onda bilavasitə bank, sığorta sahəsində, kimyəvi gübrələr və ya hər hansı digər məhsul istehsalında mənfəətlər alınması hesabına biznesi inkişaf etdirmək olar.
Eyni zamanda belə strategiya xeyli miqdarda: maliyyə, istehsal, satış, elmi-texniki, kadr, idarəçilik və s. ehtiyatları tələb edir, yəni bu strategiya kifayət qədər kapitalı və biznes bilikləri olan təşkilatlar və firmalar üçün mümkündür. Differensiasiya təxminən bir tip, lakin müxtəlif növlü və modifikasiyah mallar istehsalını nəzərdə tutur. Differensiasiya - bir-birilə əlaqəli sahələrdə, məsələn, minik və yük avtomobilləri, avtobuslar, trolleybuslar və b.k. istehsalında işdir. Bəzən differensiasiya daha dar 132
mənada başa düşülür, məsələn, yalnız minik (yüngül) avtomobillərin, lakin onların müxtəlif alt növlərinin və raodifikasiyalarmm istehsalı kimi. Şaquli inteqrasiya - istehsal-satış prosesinin şaquli silsiləsilə əlaqəli olan biznes sahələrinin mənimsənilməsini nəzərdə tutur. Şaquli inteqrasiya “irəli” və “geri” olur. “İrəli” şaquli inteqrasiya müəyyən malın istehsalından onun satışına doğru biznes sahələrinin əldə edilməsi və mənimsənilməsi ilə əlaqədardır və onu alıcıya yaxınlaşdırır. “Geri” şaquli inteqrasiya əsas məhsulun istehsalı üçün xammalın, materialların, detalların və qovşaqların istehsalı və gətirilməsi, hətta faydalı qazıntıların əldə edilməsinə qədər biznes sahələrinin əldə edilməsi deməkdir, yəni xammal və materiallar təchizatı vəzifələrini təmin edən biznes sahələrini ələ keçirmək məqsədi daşıyır. Dar ixtisaslaşma əsas etibarilə kifayət qədər maliyyə və digər vəsaitləri olmayan və öz səylərini kiçik, olduqca məhdud fəaliyyət sahəsində cəmləşdirən şirkətlərə xas olur (məsələn, şirkət yalnız qayçılar və ya bıçaqlar, yaxud vintaçanlar və b.k. buraxır). Belə strategiyadan daha çox kiçik və orta firmalar istifadə edirlər. Belə strategiya müəyyən dərəcədə Rusiya şirkətlərinin əksəriyyətinin ixrac fəaliyyəti üçün səciyyəvidir. Adətən dar ixtisaslaşma strategiyası differensiasiya strategiyasının elementlərilə, lakin yalnız dar diapazonda çəpləşir. Beləliklə, hərçənd dar ixtisaslaşma strategiyası əksəriyyət hallarda məcburi olur, lakin o da sahibkarlıq fəaliyyətinin olduqca yüksək səmərəliliyini təmin edə bilər. Lakin bu halda zəiflik yuxarıda göstərilmiş digər strategiyalardan istifadə edilən hallara nisbətən xeyli yüksək olacaqdır. Iş ondadır ki, dar ixtisaslaşma strategiyası tətbiq ediləndə hətta xarici satış bazarlarının coğrafi diversifıkasiyasım nəzərə almaqla firma bazarını nisbətən dar seqmentindən, məhz həmin mala tələbdən və bazar konyuk- turundan asılı olur. Elə ola bilər ki, istehlakçılar qayçılar əvəzində lazerdən və ya hər hansı digər texnikadan istifadə edəcəklər və bu zaman qayçılara tələb azalacaq və firma strategiyanı dəyişdirməsə müflisləşmə ilə üzləşəcəkdir. 6. Beynəlxalq marketinqdə malların çeşidlərinin optimallaşdırılmasında konqlomeratlıq, sinergiya və emercentlik prinsipləri Malların və mallar qruplarının diversifıkasiyası onun həyata keçirilməsi prinsiplərindən asılı olaraq konqlomerat, sinergiya və emereent tipli ola bilər.
mallar istehsalının inkişafım nəzərdə tutur. Bu biznesin genişlənməsinin ən yüksək xərc tələb edən strategiyasıdır.
biznes sahələrinin inkişafını nəzərdə tutur. Məsələn, vahid elmi- texniki bazası; laboratoriyalar, təcrübə-konstruktor işləri, elmi-texniki kadrlar, satış şəbəkələri və b.k. olan sahələrin inkişafı nəzərdə tutulur. Belə yanaşma işlərin müəyyən növlərində qənaət etmək imkanı yaradır. Həm də sinergiya biznesin müxtəlif sahələrinin mənimsənilməsi zamanı onların sadəcə toplanmasına nisbətən daha yüksək effekt (səmərə) almaq imkanı verir. Sinergiya prinsipi mənbəyi müxtəlif, lakin bir sıra parametrləri üzrə öz aralarında əlaqələndirilmiş strateji təsərrüfatçılıq zonalarının qarşılıqlı dəstəklənməsi olan, firmanın bəzi bölmələrinin (istehsal bölmələrinin) iş metodları digərlərinin (elmi- texniki, satış bölmələrinin) idarə edilməsi metodlarını tamamlayan halda strateji 133
iqtisadiyyatlı sahələrin diversifıkasiyasını müəyyən optimallığını nəzərdə tutur. Sinergiyanın əsasında firmanın bütün kapital qoyuluşlarının daha yüksək məcmu verimi əldə olunur. Sinergiya prinsipi firmanın fəaliyyət dairələrinin gücləndirilməsi siyasəti aparılanda, şirkətlər birləşdiriləndə və digərinin tərkibinə qatılmada əhəmiyyətlidir və strateji təsərrüfatçılıq zonalarının toplanması və kombinasiya edilməsi zamanı onlar ayrılıqda idarə edilən hallara nisbətən kapital qoyuluşlarının daha yüksək rentabelliyini təmin edir. Odur ki, hazırda müasir firmaların strategiyasında, konsolidasiya (birləşmə) meyli getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sinergiya tipli diversifikasiya strategiyasından istifadə edən zaman biznesin səmərəliliyini daha da yüksəldən emercentlik prinsipi müşahidə olunur ki, bu zaman sahibkarlıq fəaliyyətinə əlavə biznes dairələrinin daxil edilməsindən alınmış nəticə tamamilə yeni mənzərə, toplanma obyekti olan şirkətin ayrı-ayrı biznes dairələrində olmayan xüsusiyyətləri olan yeni yüksək nəticə verir. Emercentlik prinsipi sistemin bütövlüyünün ən parlaq təzahürüdür və malların yeni xüsusiyyətlərinin (xassələrinin) və imkanlarının yaradılması, onların yüksək rəqabət qabiliyyəti, yəni sistemin tərkib hissələrindən heç birində əvvəllər olmayan xüsusiyyətlər (xassələr) yaradılması yolu ilə biznes dairələrinin genişlənməsini nəzərdə tutur. Məsələn, şirkətin özünün fəaliyyət dairəsinə istehsal sahələrilə yanaşı, bank işinin də daxil edilməsi valyuta-kredit və hesablaşma əməliyyatlarının opti- mallaşdırılması hesabına yeni əlavə rəqabət üstünlükləri yaratmaq, kassa və digər xərclərdə qənaət edilməsini, idxalçılar üçün yeni əlavə xidmətlər və s. təmin etmək imkanı yaradır. Nomenklaturaya maddi formada mallarla yanaşı, müxtəlif növ xidmətlər və s. daxil edilən zaman da bunu qeyd etmək olar. Qabaqcıl firmalar dar ixtisaslaşmış cəmlənmiş ixrac malları nomenklaturasmm ciddi zəifliyini etiraz edərək, malların çeşidlərinin və satış bazarlarının diversifi- kasiyası siyasətini strateji çeviklik, təhlükəsizlik, sinergizm, emercentlik və konqlo- merathq prinsiplərinə əsaslanaraq aparırlar. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin və dünyanın əmtəə bazarlarının inkişafının müasir mərhələsi onlara gözlənilməz hadisələrin və vəziyyətlərin təsirinin güclənməsini göstərir. Məsələn, texnoloji sıçrayışlar, siyasi və hərbi hadisələr, bazarların strukturunda dəyişikliklər, istehlakçıların davranışında və prioritetlərində dəyişikliklər kimi hallar firmanın dünya bazarında rəqabət mövqeyinin strateji zəifləməsinə gətirib çıxardır. Strateji çeviklik və təhlükəsizlik prinsipi şirkət üçün riskli təsərrüfatçılıq zonalarının istisna edilməsi deyil, mühafizəkar fikirli (düşüncəli) şirkətlər üçün potensial riskin xarici bazarlarda səpələnməsi, təcavüzkar işləyən firmalar üçün isə nəinki yalnız riskin müxtəlif strateji təsərrüfatçılıq zonaları üzrə bölüşdürülməsi, həm də qeyri-sabit sahələrdə və ya qeyri-sabit bazarlarda möhkəmlənməsi imkanını göstərən xüsusi əmtəə və sahə siyasəti işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur. Belə strategiya yalnız həmin bazarların inkişafı meyllərini diqqətlə müşahidə edilməsi və gözlənilməz və xüsusilə mənfi vəziyyətlər baş verməsi halı üçün qarşısını alma tədbirləri və hərəkətlər proqramı işlənib hazırlanması şəraitində aparılır. Qabaqcıl firmalar elə təsərrüfat sahələri və ya dairələri seçməyə üstünlük verirlər ki, onlar strateji cəhətdən əhəmiyyətli artım və inkişaf perspektivlərinə malik olurlar, müxtəlif texnologiyalardan asılı olurlar və müxtəlif iqtisadi, mədəni və siyasi şərait 134
tələb edirlər ki, bir sahədə gözlənilməz hadisələr baş verdikdə digərlərinə mənfi təsir göstərə bilməsin. Beynəlxalq marketinqin müasir texnologiyaları menecerlərə əlverişsiz gözlənilməzliklərdən daha çox əlverişli gözlənilməzliklər ehtimalı olan müxtəlif mallar istehsalında və xidmətlərdə möhkəmlənmək imkanı verir. Firmalar yüksək rentabellik səviyyəsi olan və böyük sahibkarlıq riskli strateji təsərrüfatçılıq zonalarını az perspektivli, lakin həm də az riskli istehsalatçılarla və fəaliyyət dairələrilə tarazlaşdırmağa çalışırlar. Müasir firmalar bir strateji təsərrüfatçılıq zonasından və ya sahədən digərinə olduqca tez və asan keçirilə bilən istehsal güclərinin, maddi, peşəkarlıq və idarəçilik ehtiyatlarının koordinasiyasına və mobilliyinə böyük əhəmiyyət verirlər. Bu zaman yüksək çeviklik dərəcəsi, yəni tamamilə pula çevrilmə qabiliyyətinin təmin edilməsi və ya firmanın bütün vəsaitlərini tez nağd pula çevirmək imkanı optimal məqsəd ola bilməz, çünki bu az kapital tutumlu və texniki səviyyəyə yüksək tələbi olmayan çox dar dairədə firmalar üçün mümkündür. Lakin xarici və daxili çeviklik bir-birinə ziddiyyət təşkil edir: firma öz xarici bazasını nə qədər diversifikasiya edirsə, onun daxili ehtiyatlarının dəyişilməsi imkanları aşağı düşür və diversifikasiya ayrı-ayrı zonalara kapital qoyulmalarının azaldılmasını göstərir, bu da əksəriyyət hallarda mənfəətlərin azalmasına səbəb olur. Məsələn, Yaponiya şirkətləri üçün çeşidlər (as- sortiment) siyasətində uzun müddət konqlomerathq prinsipi, yəni elə diversifikasiya prinsipi olmuşdur ki, o zaman sahibkarlıq fəaliyyəti dairələrinin biri digərilə əlaqəli deyil: firma rabitə aparatları, kosmik elektronika, istehlak malları istehsal edir, mehmanxana işi aparır, avtomobilləri prokata verir, sığorta ilə məşğul olur və b.k. Belə firma ümumiyyətlə öz fəaliyyətinin müxtəlif dairələrinin qarşılıqlı əlaqəsi olmadan işləyir, bu isə hərçənd xeyli vəsait və ehtiyatlar tələb edir, bütövlükdə biznesin təhlükəsizliyini və möhkəmliyini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldir. Lakin hazırda Yaponiya şirkətləri, həm də bir çox digər ölkələrin qabaqcıl firmaları daha böyük dərəcədə sinergiya prinsipindən istifadə edirlər ki, bu da müəyyən qənaət verir. Təbiidir ki, firma yaşamaq uğrunda mübarizə aparan vəziyyətlərdə qarşılıqlı əlaqə rol oynamır. Yaxşı konyuktura dövrlərində həm konqlomerantlıq prinsipi üzrə, həm də sinergizm prinsipi üzrə fəaliyyətin nəticələri təxminən eyni olur. Lakin təsərrüfat və bazar konyukturasmm enişi dövrlərində sahibkarlıq fəaliyyəti strategiyasını sinergizm prinsipi, diversifikasiya edilmiş sahələrin və istehsalatların müəyyən qarşılıqlı əlaqəsi və qarşılıqlı tamamlanması əsasında quran firmalar udurlar. Rəqabətin gözlənilən qeyri-sabitliyi və sərtliyi nə qədər yüksək olarsa, müvəffəqiyyətə nail olmaq üçün si- nergizmin səmərəsinin qiyməti o qədər böyük olacaq. Müasir şirkətlər çeşid (assortiment) siyasətini formalaşdıran zaman rentabelliyin və satışların həcmlərinin uzunmüddətli və qısamüddətli istiqamətləri arasında, biznesin rentabelliyi və çevikliyi arasında, onun çevikliyi və sinergiya arasında müəyyən ziddiyyətlərlə rastlaşırlar, odur ki, malların və xidmətlərin çeşid qruplarının tarazlaşdırılması bir-birinə zidd istiqamətlər arasında kompromislər nəzərdə tutur. Beləliklə müasir firmaların beynəlxalq fəaliyyətində əmtəə siyasəti bazara təsirin marketinq tədbirləri (marketinq-miks) arasında birinciliyi davam etdirir. Məhz əmtəə (mallar) dünya bazarında məhsulun yüksək rəqabət qabiliyyətinin əsasını yaradır. Bununla əlaqədar şirkətlər məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsinə, optimal xarici ticarət nomcnklaturasının formalaşmasına, onun yeniləşməsinə və yeni mallar hazırlanmasına xüsusi diqqət yetirirlər. 135
Ən böyük TMŞ-nın (transmilli şirkətlərin) beynəlxalq marketinqində innovasiya və çeşid (assortiment) siyasətinin təkmilləşdirilməsi, xüsusilə onun prinsipcə yeni, yüksək texnologiyalı məhsullar yaradılmasına istiqamətlənməsi məsələlərinə getdikcə daha böyük diqqət yetirilir. Müasir şirkətlər üçün beynəlxalq biznesə ən böyük təhlükəsizliyi təmin edən konqlomeratlıq strategiyasından istifadə etmək çətindir. İnkişaf etmiş ölkələrin əksəriyyətinin iqtisadiyyatında işgüzarlığın fəallığının azalması şəraitində tədricən si- nergizm prinsipinə keçmə nəzərə çarpır, bu zaman bir firmanın çərçivəsində sahibkarlıq fəaliyyətinin ayrı-ayrı dairələrinin qarşılıqlı dəstəklənməsi hesabına maliyyə vəsaitlərinə və digər vəsaitlərə, habelə biznes biliklərə strateji qənaət təmin edilir. Yoxlama sualları 1.
Firmanın ixrac çeşid (assortiment) şəbəkəsi nədir? 2.
Malın həyat dövrü mərhələlərini nəzərə almaqla ixrac çeşidlərini necə optimallaşdırmaq olar? Misallar gətirin. 3.
çeşidlərini necə optimallaşdırmaq olar? Misallar gətirin. 4.
Diversifikasiya, differensiasiya, şaquli inteqrasiya və dar ixtisaslaşdırma strategiyalarının köməyilə ixrac çeşidlərini necə optimallaşdırmaq olar? Misallar gətirin. 5.
Beynəlxalq marketinqdə əmtəə (malların) çeşidlərinin optimallaşdırılmasında konqlomeratlıq, sinergiya və emcrcentlik prinsipləri necə həyala keçirilir? 6.
oplimallaşdırılması üzrə siz hansı tədbirləri təklif edə bilərdiniz? 136
|
