Eneolit davrida kechgan migratsiyalar Reja Qadimgi Mesopotamiya –Shumer va akkad sivilizatsiyasi va uning sharq xallari tarixidagi o‘rni

---

Eneolit davrida kechgan migratsiyalar 
Reja 
1.
1.Qadimgi Mesopotamiya –Shumer va akkad sivilizatsiyasi va uning sharq 
xallari tarixidagi o‘rni.
2.Shumer akkad aholisining O‘rta Osiyoga kirib kelishi, migratsiyalarda 
Xarappa birligining o‘rni,
3.Anov madaniyati (Namozgox)ning shakllanishi 
Adabiyotlar
1
.Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. – Toshkent,1998. 
2.Karimov I.A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –Toshkent: 
O’zbekiston, 2012. 
3.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: havfsizlikka tahdid, barqarorlik 
shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – Toshkent, 1997.
4.Asqarov A.A. O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi. O‘quv qo‘llanma. – 
T.: Universitet, 2007. 
5.Rasulova N. “O‘zbek xalqining etnogenezi va etnik tarixi” fanidan seminar 
mashg‘ulotlarini yangi pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish: Metodik 
qo‘llanma. – T.: TDPU, 2012. 
6.Shoniyozov K. O‘zbek xalqining shakllanish jarayoni. – T.: Sharq, 2001. 
7.Sagdullaev A. Qadimgi O’zbekiston ilk yozma manbalarda. Toshkent,1996. 
8.O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi. T.1.—T.12. – T.: “O‘zbekiston milliy 
ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti, 2000—2006.  

Mesopotamiya — Yaqin Sharqning Furot va Dajla daryolari oraligʻida 
joylashgan hududi. Aslida bu soʻzning oʻzi „ikki daryo oʻrtasida“ degan maʼnoni 
anglatadi. Ushbu mintaqa katta tarixiy ahamiyatga ega, chunki u yerda qishloq 
xoʻjaligi boshlangan, birinchi shaharlar tashkil etilgan va birinchi tsivilizatsiyalar 
paydo boʻlgan. Tarixchilar taʼkidlashlaricha Mesopotamiyada tsivilizatsiya 
miloddan avvalgi 5000-yilda paydo boʻlgan, ammo baʼzi mualliflar miloddan 
avvalgi 3500-yilda boʻlgan deb taʼkidlashadi. Uning hududini ikki xil mintaqaga 
boʻlish 
mumkin: 
Ossuriyaliklar 
yashagan 
Yuqori 
Mesopotamiya 
va Shumerlar bilan Xaldeylar yashagan Quyi Mesopotamiya 
Mesopotamiya — Yaqin Sharqning Furot va Dajla daryolari oraligʻida joylashgan 
hududi. Aslida bu soʻzning oʻzi „ikki daryo oʻrtasida“ degan maʼnoni anglatadi. 
Ushbu mintaqa katta tarixiy ahamiyatga ega, chunki u yerda qishloq xoʻjaligi 

---

boshlangan, birinchi shaharlar tashkil etilgan va birinchi tsivilizatsiyalar paydo 
boʻlgan. Tarixchilar taʼkidlashlaricha Mesopotamiyada tsivilizatsiya miloddan 
avvalgi 5000-yilda paydo boʻlgan, ammo baʼzi mualliflar miloddan avvalgi 3500-
yilda boʻlgan deb taʼkidlashadi. Uning hududini ikki xil mintaqaga boʻlish mumkin: 
Ossuriyaliklar 
yashagan 
Yuqori 
Mesopotamiya 
va Shumerlar bilan Xaldeylar yashagan Quyi Mesopotamiya 
Birinchi buyuk Mesopotamiya tsivilizatsiyasi Shumer edi. Miloddan avvalgi 3000-
yildan tashkil topgan bu shaharcha. Uruk, Uma yoki Ur alohida ajralib turadigan bir 
qator shahar-davlatlar.Ularning har birini qonuniyligi mahalliy qoʻriqchi xudosi 
oʻrinbosari boʻlgan mutlaq qirol boshqargan. Ushbu tsivilizatsiyaning muhimligiga 
va uning shohlari roʻyxatlari topilganiga qaramay, haqiqat shundaki, ular haqida 
juda koʻp maʼlumot yoʻq. Masalan, ularning iqtisodiyoti qishloq xoʻjaligiga 
asoslanganligi va mixxat yozuvidan birinchi boʻlib foydalanganliklari maʼlum. 
Bundan tashqari, ular buyuk diniy ibodatxonalarni koʻtarganliklari maʼlum. Shunga 
oʻxshab, dalillar shuni koʻrsatadiki, Uruk shahri Mesopotamiyaning butun janubida 
oʻz madaniyatini kengaytirgan. Uning taʼsiri tufayli boshqa hududlarda koʻproq 
shaharlar qurildi. Tez-tez boʻlib turadigan urushlar bu shaharlarning mudofaa 
devorlari bilan jihozlanishiga olib keldi. 
Shumerlar erishgan farovonlik mintaqaga turli xil koʻchmanchi qabilalarni olib 
keldi. Semit kelib chiqishi boʻlgan bu xalqlar orasida arablar, ibroniylar va 
suriyaliklar boʻlgan. Bosqinlar miloddan avvalgi 2500-yildan boshlab doimiy 
boʻlgan. va ular tez orada shumerlardan siyosiy ustunlikni qoʻlga kiritishga 
muvaffaq boʻlishdi. Miloddan avvalgi 3000-yillarda Mesopotamiyaning shimoliy 
qismiga koʻchish toʻlqinlari yetib kelgan. Natijada, amoritlar kabi guruhlar, shu 
jumladan finikiyaliklar, ibroniylar, aramiyaliklar va akkadiyaliklar, yaʼni koʻproq 
ahamiyat kasb etgan semit xalqlari yaratildi. Miloddan avvalgi 1350-yillarda 
akkadlar Kish shahrini bosib oldilar. Keyinchalik, Sargon boshchiligida ular Agade 
nomli yangi poytaxtga asos solishdi va Shumerning qolgan shaharlarini bosib 
olishga kirishdilar. Ushbu fathdan keyin Akkad imperiyasi tarixda birinchi boʻldi. 
Mintaqadagi siyosiy beqarorlik Sargon vafotidan keyin imperiyaga taʼsir koʻrsatdi. 
U orasida ajralib turadigan merosxoʻrlar koʻplab qoʻzgʻolonlarga duch kelishlari 
kerak edi. Shunga qaramay, Sargonning nabirasi Naram-Sin oʻz hukmronligini 
boshqa shahar-shtatlar hisobidan kengaytirishga muvaffaq boʻldi. Nihoyat, doimiy 
isyonlar va Gutilar va Amoritlarning bosqinchiligi imperiyani ochilishiga olib keldi, 
taxminan miloddan avvalgi 2220-yil Amoritlar butun mintaqani boshqarish uchun 
kelganlar.