Epidemiologiyadan

MAVZU 22. QORA OQSOQ (BRUSELLEZ) NING 
EPIDEMIOLOGIYASI, PROFILAKTIKASI VA EPIDEMIOLOGIK
NAZORATI 
1. Mashg’ulotning maqsadi: 
Brusellez etiologiyasi, epidemiologiyasi, profilaktikasi va epidemiologik 
nazoratini o’rganish. 
2. O’qish joyi va vaqti: 
4 soat amaliy mashgulot, 2 soat mustaqil ish. 
Amaliy mashg’ulot va mustaqil ish kafedrada o’tkaziladi. 
Z.Talabalar quyidagilarni bilishi zarur: 
3.1. Kasallikning umumiy tavsifi, tasnifiy holati va epidemiologik 
ahamiyati. 
3.2. Epizootik jarayon rivojlanish mexanizmi. 
3.3. Epidemik jarayon rivojlanish mexanizmi va ko’rinishlari. 
3.4. Kasallik profilaktikasini. 
4. Talabalar bilishi lozim bo’lgan amaliy ko’nikma: 
4.1. Profilaktik tadbirlar samaradorligi va sifatini baholash. 
4.2. Epidemiologik tahlil asosida kasallanishni va epidemik jarayon 
ko’rinishlarni tahlil etishni.
5. Mashg’ulotni o’tkazish rejasi: 
5.1.Kirish. 
5.2. Mavzu yuzasidan talabalarning bazis bilimlarini muhokama qilish. 
5.3. Axborot uchun mo’ljallangan materiallar va adabiyotlarni o’rganish. 
5.4. Brusellez epidemiologiyasi va profilaktikasini muhokama qilish. 
6. Talabalarning mustaqil ishi: 
6.1. Brusellezga qarshi emlash rejasini tuzish 
Axborot uchun ma’lumot 
Brusellez turli-tuman belgili, zoonoz, yuqish yo’llari xilma-xilligi hamda 
surunkali kechishga moyilligi bilan xarakterlanuvchi yuqumli kasallikdir. 
Etiologiyasi 
Brusellezni brucellalar guruhiga mansub bakteriyalar keltirib chiqaradi. 
Asosiy xo’jayin qaysi hayvon turiga mansubligiga qarab brusellalarning 6 ta turi 
tafovut qilinadi. Br.melitensis - mayda shoxli mollardagi brusellez qo’zg’atuvchisi, 
inson uchun yuqori patogen hisoblanadi; Br. abortus - qoramollar brusellezi 
qo’zg’atuvchisi, kishilarda nisbatan yengil klinik ko’rinishli kasallikni keltirib 
chiqaradi; Br.suis - cho’chqalar brusellezi qo’zg’atuvchisi, kishilarda kamdan-kam 
hollarda kasallikka sababchi bo’ladi; Br.canis - itlarda brusellez qo’zg’atuvchisi, 
bu turi ma’lum sharoitlarda kishilarda kasallikni keltirib chiqarishi mumkin. 
Br.neotomae Lepida Thomas - sahro kalamushlaridan ajratilgan, inson uchun 
patogenligi aniqlanmagan. Br.melitensis 3 ta biotipdan, Br. abortus 9 ta, Br.suis 5 

---

202 
ta biotipdan iborat. 
Brusellalar kichik o’lchamli, dumaloq, oval, ba’zan tayoqchasimon, 
grammmanfiy bakteriyalardir. Ular ma’lum sharoitlarda L - shaklga o’tib 
o’zgaruvchanlik xususiyatiga egadirlar. Past harorat va namli muhitga chidamli. 
Suvda - 90, sutda - 10-16, pishloqda - 45-60, sigirlar siydigida - 4, go’ngda - 120, 
nam tuproqda - 72, jun va terida 120 kungacha tirik qolishi aniqlangan. Musbat 
60°S haroratda 30 minut, 80
0
S haroratda 5 minut mobaynida, qaynatilganda esa 
shu zahotiyoq halok bo’lishi kuzatilgan. Odatdagi dezinfeksiyalovchi vositalar 
ham brusellalarga halokatli ta’sir ko’rsatadi.