Epidemiologiyadan

Kasallikka qarshi kurash choralari 
Bezgakka qarshi kurash 3-ta yo’nalishda olib boriladi: 
1. Kasallik manbaiga ta’sir qilish, avval odamlar va parazit tashuvchilarni 
aniqlash va davolash. 
2. Chivinlarga qarshi kurashish, chivinlarning tuxumlarini, lichinkalarini 
yo’qotish. 
3. Aholining chivindan saqlanishini ta’minlash, mexanik, kimyoviy 
moddalardan foydalanish, aholi yashash punktlarini to’g’ri tashkil etish. 
Belgilarini va parazit tashuvchilarni erta aniqlash va davolash profilaktikaning 
asosi hisoblanadi. 
Bezgak kasalligini aniqlash uchun harorati ko’tarilgan, talog’i kattalashgan, 
anemiyasi bo’lgan har bir kasalning qoni tekshiriladi. Bunday tekshiruvlar asosan 
mart-oktyabr oylarida qilinadi. Gemotransfuziyadan so’ng harorati ko’tarilgan 
bemorlarni tekshirish faslga bog’liq bo’lmagan holda olib boriladi. Har bir kasal 
aniqlanganda DSENM ga shoshilinch xabarnoma yuboriladi. Kasallik aniqlangan 
joyda epidemiologik tekshirish vaqtida bu kasallik mahalliy yoki boshqa joydan 
keltirilganligi aniqlanadi. O’choqda profilaktika ishlari olib boriladi. Bir vaqtning 
o’zida kasallik aniqlangan oila a’zolarining hammasi tekshiruvdan o’tkazilishi 
kerak. Agar mahalliy bezgak hodisalari kuzatilsa, shubhali bemorlar 1 oyda 2 
marta laboratoriya tekshiruvidan o’tkaziladi. Bezgakka to’g’ri diagnoz qo’yish 
katta ahamiyatga ega. Taxminiy diagnoz kasallikning klinik ko’rinishi va 
epidemiologik anamneziga asoslanib qo’yiladi. Hal qiluvchi diagnoz qonda 
plazmodiylarni aniqlanishiga asoslanadi. 
Bezgakni davolashda quyidagi dori moddalaridan foydalaniladi: xloraxin, 
xinin, akrixin, xloridin, bigumal, xinotsid, primaxin. Xloraxin, xinin, akrixin 
shizotrop ta’sir qiladi. Plazmodiumlarni parchalaydi va harorat ko’tarilishi xurujini 

---

224 
to’xtatadi. Hozirgi vaqtda ko’proq xloraxin ishlatiladi. Ko’pgina davlatlarda 
bigumal va xloridinga qo’zg’atuvchining chidamliligi aniqlandi. Tropik bezgakda 
shizotrop dori moddalarini qo’llash og’ir asoratlarga olib kelishi mumkin. Shuning 
uchun radikal davolash usuli qo’llaniladi. Bunga xloraxin, xinin, akrixininlarga 
xinatsid yoki primaxin qo’shimcha qilinadi. Bezgak o’chog’iga boruvchilar doimiy 
ravishda xloraxin yoki boshqa dori moddalarini iste’mol qilib turishlari kerak. 
Kimyoviy profilaktikani epidemik o’choqqa jo’nashdan 2-3 kun oldin boshlash 
kerak. Qaytib kelgandan so’ng esa 1 oy davom ettirish shart. 
Bu preparatlarni istemol qilib turish, kasallikning batamom oldini oladi, 
deyish noto’g’ri, kasallik yengil shaklda o’tishi mumkin. Masalan, bezgak kasalligi 
o’chog’ida kasallikni yuqtirgan shaxslarda 2-4 yildan so’ng kasallikning klinik 
belgilari namoyon bo’lganligi aniqlangan. Bezgak chivinlariga qarshi kurash 
quyidagi yo’nalishlarda olib boriladi: 
1. "Antropogen" suv manbalari hosil bo’lishining oldini olish. 
2. Chivinlarni yo’qotish. 
3. Lichinkalarni yo’qotish. 
Binolarda chivinlarni yo’qotish uchun insektisidlardan foydalaniladi. Bu 
moddalar devorlarga surkaladi, bu 4-6 oy davomida ta’sir ko’rsatadi. Insektisidlar 
yoppasiga, chegaralangan va mikroo’choqli qayta tozalashlarda ishlatiladi. 
Yoppasiga tozalash deganda aholi punktlarining barcha binolari ishlovdan 
o’tkaziladi (tozalash har kvartalda o’tkaziladi). Mikroo’choqli tozalash ishlari 
kasallik aniqlangan binoda o’tkaziladi. Lichinkalarni kukunsimon zaharlar bilan 
yo’qotiladi. Kichik ko’lmak suvlar yuza qavatiga kukun sepiladi. Yirik suv 
manbalariga esa samolyotda kukun sepiladi. Samolyotdan foydalanishda aholi 
yashash punkti bilan suv oralig’idagi masofa 8 km bo’lishi kerak. Chivinlardan 
saqlanish uchun ochiq eshik qismlariga repellentlar (chivinlarni haydovchi 
moddalar) surtiladi. Bezgakka qarshi kurashda aholi migratsiyasiga asosiy 
e’tiborni qaratish kerak. Bunga misol aholi migratsiyasi ko’p bo’lgan hududlarda 
bezgak ko’p uchrashi aniqlanganligidadir.