Epidemiologiyadan

Salmonellalarning tashqi muhit ta’siriga chidamliligi 
Salmonellalar tashqi muhitda uzoq vaqt yashay olishi bilan boshqa kasallik 
qo’zg’atuvchilaridan ajralib turadi. Chunonchi ular ochiq suv havzalarida va 
ichimlik suvda 11-20 kungacha, dengiz suvida 15-27 kungacha, tuproqda 1-7 
oygacha, xona changida 80-547 kungacha, kolbasa mahsulotlarida 60-130 
kungacha, yaxlatilgan go’shtda 6-13 oygacha, tuxumda 13 oygacha, tuxum 
kukunida 9 oygacha, yaxlatilgan sabzavot va mevalarda 2 haftadan 2,5 oygacha 
yashaydi. S. typhimurium va S. anatum pishirilgan va xom go’shtda xona 
haroratida hatto chirigunga qadar tirik qolganligi, muzxonalarda esa 63 kundan 
ortiq yashay olganligini bizning tadqiqotlarimiz ko’rsatib berdi. Dudlash 
salmonellalarga sust ta’sir ko’rsatadi. Salmonellalar dudlangan go’shtda 97 kun, 30 
foizli osh tuzi eritmasida 9 oy tirik qolishi mumkin, 8 foizli sirka kislota 
salmonellalarni 18 soatdan keyin, 6% li eritmasi esa 24 soatda o’ldirishi mumkin. 
Sut va sut-qatiq mahsulotlari salmonellalar yashashi uchun qulay muhit 
hisoblanadi. Harorati 85°S bo’lgan sutda 30 minut mobaynida sinamalarning 10 % 
ida bitta-ikkita salmonella kulturalari tirik qoladi. Ular xom sutda 10 kungacha, 
qaynatilgan sutda 40 kungacha yashay oladi. 
Salmonellalar antibiotiklarga sezgir, ammo keyingi paytlarda ularning 
antibiotiklarga sezgir bo’lmagan, ya’ni chidamli shtammlari paydo bo’lmoqda. Bu 
S. typhimurium seroturida ko’proq uchramoqda. Toshkent shahri hududida ajratib 
olingan S. typhimurium shtammlari gentamitsin, kanamitsin va polimiksinga 
qisman sezgir bo’lib, levomitsetin, neomitsin, eritromitsin, streptomitsinlarga 
umuman sezgirligi yo’qligi bilan ajralib turadi.
Salmonellyozlarning infeksiya manbalari 
 
Hayvonlar va parrandalar: 
Hayvonlar tabiatda salmonellyozlarning asosiy manbai hisoblanadi. Ma’lumki 
hayvonlarda salmonellyozlarning birlamchi, ikkilamchi va bakteriya tashuvchilik 
turlarini tafovut qilinadi. Ikkilamchi salmonellyozlar mustaqil kasallik 
hisoblanmasdan, balki asosiy kasallikka qo’shimcha bo’lib keladi, Shuning uchun 
ham bunday hollarda diagnoz qo’yish ancha mushkul bo’lib qoladi. Bakteriya 

---

132 
tashuvchi hayvonlar ham kasallik manbaidir. Hayvonlardan olinadigan oziq-
ovqatlar 
infeksiya 
yuqtirish 
omillari 
bo’lishi 
mumkin. 
Qoramollar 
salmonellyozlarni keng tarqatadigan manbaidir. 
Yovvoyi va xonaki parrandalar ham salmonellyozlar manbaidir. Qarg’a va 
chumchuqlar, o’rdak va g’ozlar ham salmonellalar manbai bo’lib xizmat qilishi 
mumkin.