Эркин иқтисодий ҳудудлар

8.3. AQShda tashqi savdo hududlarining tashkil qilinishi, ularning turlari, 
maqsadi hamda undagi imtiyozlar tizimi 
Erkin savdo hududlari birinchi marotaba XIX asrda Shimoliy Yevropada paydo 
bo„lgan.
AQShda bunday hududlar o„tgan asrning 30 yillarida paydo bo„lib, tashqi savdo 
hududlari deb nom olgan. 
Bu hududlarning Yevropada muvaffaqiyati, ayniqsa, mashhur Gamburg erkin 
portining yutuqlari bunday hududlar AQShda 1930-yildan boshlab erkin savdo 
hududlari yoki tashqi savdo uchun maxsus sharoitlari bo„lgan hududlar nomi bilan 
yaratilishiga katta ta‟sir ko„rsatdi. 
Bunday hududlar milliy hududning chegaralangan bir qismi bo„lib, ularda 
umumiy xo„jalik va tashqi iqtisodiy faoliyatga nisbatan imtiyozli tizim o„rnatilgan. 
Boshqacha qilib aytganda, tashqi savdo hududlari – bu shunday savdo yoki 
savdo-ishlab chiqarish hududlariki, ular mamlakat ichida joylashgan bo„lishiga 
qaramasdan, bojxona, budjet-soliq va moliyaviy tizimlar nuqtai nazaridan mamlakat 
tashqarisida joylashgandek ko„riladi. 
8.3-jadval. 
AQShdagi tashqi savdo hududlari 
Tashkil 
etilishi 
1934-yildan bunyo “Tashqi iqtisodiy zonalar to„g„risida”gi Qonun 
asosida mamlakatning barcha shtatlarida 
Soni 
266 ta 
Yaratilish 
sababi 
- qulay geografik joylashuv (xalqaro transport yo„llariga, yirik sanoat 
markazlariga, chegaraga yaqinlik va b.q.); 
- rivojlangan infratuzilmaning mavjudligi (yo„llar, omborlar, yuk 
terminallari, zarur texnika, energiya, suv va issiqliq bilan 
ta‟minlanganlik va h.k.) 
Maqsadi 
- hududlarning iqtisodiy faolligini kengaytirish; 
- AQShni jahon savdo tizimiga chuqurroq jalb qilish; 
- ishsizlik darajasini pasaytirish 
Turlari 
1. Umumiy maqsadlardagi hududlar (UMH) yoki umumiy foydalanish 
hududlari. 
2. Maxsus maqsadlardagi subhududlar (MMSH) yoki maxsus 

---

249 
hududlar (subhududlar) 
Imtiyozlar - ichki boj va soliqlar mahsulot ichki iste‟mol uchun boshqa hududga 
olib kirilgandagina to„lanadi; 
- hudud ichida joylashgan kompaniya va shaxslarning xususiy mulki 
mahalliy va davlat soliqlaridan ozod etiladi; 
- hududdan uchinchi davlatlarga eksport qilinayotgan mahsulot 
bojxona bojlaridan, ichki soliqlardan va kvotalashdan ozod etiladi; 
- TSHlaridan mahsulot eksport qilingan paytida bojxona jarayoni 
yengillashtiriladi; 
- TSHdan AQSh hududiga import qilish jarayonida importer bojni yoki 
mahsulot uchun, yoki mahsulotda ishlatilgan xorijiy komponetlar 
uchun to„laydi. 
Zamonaviy TSHlari import qilinadigan tovarni omborga joylashtirish, saralash 
va qadoqlash, shuningdek, uni to„liq qayta ishlash, mahalliy yoki xorijiy chiqindilar 
tarkibiy qismlaridan ayrim turdagi mahsulotlarni yig„ish va hatto, hududga kiradigan 
yoki ishlab chiqarilgan mahsulotlarga asoslangan ayrim turdagi ishlab chiqarishlarni 
tashkil qilish bo„yicha keng xizmat turlarini taqdim etadi. 
AQShda shtatlar bo„yicha TSHlari xaritasi quydagi 8.4-rasmda keltirilgan.