Евроосиё хавфсизлигини қандай таъминласа бўлади? Муаллиф: Руслан Изимов

Фарҳод Толипов: Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон термирйўли қурилиши ҳақидаги розилик ёки битимга қўл қўйилгани ҳақида хабарни эшитиб, хаёлимга “ниҳоят” деган оддий ва аён сўз келди, чунки мана шу темирйўлни қуриш ғояси 1990-йиллар охиридан бери мавжуд эди. Турли сабаблар, айниқса, Қирғизистоннинг шу темирйўлни қуриш вектори, молиялаш муаммолари ва ҳк. билан боғлиқ мавқеи боис тинимсиз чўзилиб келди. Амалдаги йил бошида Қирғизистон президентининг Ўзбекистонга сафаридан сўнг Қирғизистон энди бу лойиҳага қарши эмас, деган хабарлар пайдо бўлди. Ҳатто, биласизми, ҳозирги президент Жапаров сайланишидан олдин ҳам Қирғизистон ортиқ бу темирйўл қурилишига қарши эмас, деган илк хабарлар тарқалган эди. Гўё некбин башоратлар юзага чиққандек, ишлар юришиб кетгандек эди. Ниҳоят, Самарқанд саммитида темирйўл албатта қурилади, деб узил-кесил баёнот берилди.
Айтишим жоизки, 2020 йилдан бери ушбу темирйўл билан ёнма-ён автомобил трассаси ҳам ишлаб турибди, яъни Хитой – Қирғизистон – Ўзбекистон автомобил трассаси бор. Энди темирйўл қурилади. Бу мамлакатларимизга нима беради? Эҳтимол аввало шуни қайд этиш зарурки, ушбу темирйўлга оид илк ташаббуслар ёки ғоялар пайдо бўлганда, унга фақат 3 та мамлакат: Хитой, Қирғизистон ва Ўзбекистонни боғловчи лойиҳа сифатида эмас, қитъаларни ўзаро боғловчи ва шартли равишда Ғарбий Хитой – Ғарбий Европа деб аталувчи улкан лойиҳанинг бир бўлаги сифатида қаралган. У Хитой билан Европа ўртасидаги масофани юзлаб километрга қисқартириши ҳамда Хитойдан Европага ва Европадан Хитойга товарлар етказиб беришни тезлаштириши керак эди. Ушбу трассада жойлашган Хитой, Қирғизистон ва Ўзбекистон нафақат юкларни ташиш жиҳатдан, қолаверса, ушбу мамлакатларнинг халқаро майдондаги обрўсини ошириш нуқтаи назаридан ҳам муҳимлашиб бормоқда. Улар халқаро савдога ёки ҳар доим қувониб гапирадиганимиз замонавий Буюк ипак йўлига сезиларли ҳисса қўшиши мумкин.
Санат оға, бу лойиҳа истиқбол нуқтаи назаридан Қозоғистонда қандай баҳо берилмоқда? Яна бир техник савол бор: темирйўл қандай стандарт бўйича қурилади? У стандарт темирйўл изи бўладими ёки Хитой стандарти бўйича тор изли бўладими?