Fan va ta’lim integratsiyasida innovatsion faoliyat adilova Munisa Furkatovna
Download 339.65 Kb. Pdf ko'rish
|
2-сон-7-14
- Bu sahifa navigatsiya:
- NATIJALAR VA MUHOKAMA
|
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR:
Pedagogika fanlari bilan ta’lim amaliyotining uslubiy jihatdan mukammal ishlab chiqilgan integratsiyalashuv jarayoni birinchi bo’lib Buyuk Britaniyada XX asr boshlarida qo’llanilgan. Keyin bu borada maxsus kooperativ kurslar tashkil etilib, uning vazifasi professional bilim va amaliy faoliyatni integratsiyalashga qaratilgan. Rossiyada birinchi tajriba o’tgan asrning 20-yillarida qo’llanilgan. Bunda rus pedagog olimlari - N.V.Bunakov, V.Ya.Stoyanin, B.G.Ananyevlarning hissasi kattadir. Ular butun e’tiborini Pedagogika fani bilan maktab ta’limi o’rtasida uyg’unlikni ta’minlashga qaratishgan. Shuningdek, mazkur tizim bilan o’zaro aloqalarni kuchaytirish, o’quv materialida takrorlanishlarni bartaraf etish, fan va ta’lim o’rtasida yaxlit tizimni shakllantirish bilan shug’ullanganlar. Ular tomonidan taklif etilayotgan g’oyalarda o’quv dastur va rejalarni pedagoglarning progressiv qarashlari bilan yangicha yondashuvda ishlab chiqish, ularning mazmunida ijtimoiy hayot va ta’lim munosabatlarini o’rnatish edi. Keng qamrovli bu harakatlarga integratsiyalashgan yondashuv nomi berildi. Shu o’rinda shuni ta’kidlash joizki, so’nggi asrning 30- va 50-yillari pedagogika fani va ta’lim amaliyoti uchun muhim o’zgarishlar davri bo’ldi. NATIJALAR VA MUHOKAMA: Ma’lumki, pedagogika fanlari bilan ta’lim amaliyotining uslubiy jihatdan mukammal ishlab chiqilgan integratsiyalashuv jarayoni ko’p jihatdan shaxsning ta’lim maydoni - uzluksiz ta’lim tizimi, turli xil etakchi faoliyat turlari va ta’lim sub’ektlarini birlashtiradigan maxsus ijtimoiy-madaniy hodisa ekanligini belgilaydi[4]. Integratsiya jarayonlari quyidagi shartli koordinata o’qlari bilan aniqlangan uch o’lchovli ta’lim maydonida ifodalanishi mumkin: 1) maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalar, umumiy o’rta ta’lim o’quvchilari, oliy ta’lim muassasalari talabalari, yosh mutaxassislar va katta tajribaga ega mutaxassislarni o’z ichiga olgan rivojlanish sub’ektlari; 2) uzluksiz ta’limning tizimli shakllari (maktabgacha ta’lim, boshlang’ich ta’lim, umumiy o’rta ta’lim, oliy ta’lim va oliy ta’limdan keyingi ta’lim va boshqalar); 3) shaxsni rivojlantirish funktsiyasini bajaradigan ko’p qirrali etakchi faoliyat turlari (o’yin, kognitiv, o’quv, kasbiy, ishlab chiqarish va ijodiy yo’naltirilgan) [5, 6]. “Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali 2181-4325 | https://ilmfanvatalim.uz/ | № 2 ~ 10 ~ Ushbu uchta ob’ektiv takror ishlab chiqaruvchi va o’z-o’zini rivojlantiruvchi omilni bir makonga birlashtirish bizga ta’lim maydonini rivojlanayotgan deb hisoblash imkonini beradi. Rivojlanayotgan ta’lim makonini uzluksiz ta’limning psixologik-pedagogik tizimli shakl va darajalari, rivojlanayotgan shaxs va kasbiy rivojlanish faoliyati va sub’ektlari o’rtasidagi o’zaro ta’sirning doimiy ravishda kengayib borayotgan va o’zini o’zi tashkil qilish tizimi deb hisoblaymiz. Ushbu tarkibiy qismlarning o’zaro ta’sir qilish tartibida ishlashi ochiq, kengaytiriladigan va o’z-o’zini rivojlantiradigan ta’lim maydonini tashkil qiladi [7, 8]. Pedagogik tadqiqotlar samaradorligi: • birinchi navbatda, ta’lim va fan integratsiyasi uchun shart-sharoitlarni ta’minlash, ilmiy ishlanma va natijalarni o’quv-kasbiy jarayonga joriy etish orqali mutaxassislar tayyorlashda ishtirok etish; • yangi bilimlarni yaratish, zamonaviy texnologiyalarni o’zlashtirish, ilmiy maktablarni tashkil etish va rivojlantirish uchun asos sifatida fundamental tadqiqotlarni ustuvor rivojlantirishga ko’maklashish; • mutaxassislar va ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash jarayoni sifatini ko’tarish, professor-o’qituvchilar malakasini oshirishga ko’maklashish; • ta’limning dolzarb masalalari bo’yicha ilmiy tadqiqotlarni tashkil etish va olib borishda ilmiy jamoatchilikni faol ishtirok etishga jalb etish asosida ortishi mumkin. Umuman olganda, ta’lim maydoni nafaqat tadqiqot muammolarini, balki fan va ta’lim amaliyotini integratsiyalashuvining asosiy mexanizmiga aylangan innovatsiyalar sohalarini ham belgilaydi [9, 10]. Ta’limdagi innovatsion faoliyat deganda tugallangan ilmiy tadqiqot va ishlanmalar natijalarini, boshqa fan va texnika yutuqlarini, shuningdek intellektual mulk ob’ektlarini yangi yoki takomillashtirilgan pedagogik mahsulotlarni ta’lim jarayoniga joriy etishga qaratilgan pedagogik faoliyat tushuniladi [10, 11]. Demak, amaliy pedagogik faoliyat tegishli qo’shimcha tadqiqot va ishlanmalar bilan birga amalga oshirish jarayoni bo’lib, bunda ta’lim jamiyatning iqtisodiy- huquqiy tuzilishi, iqtisodiy rivojlanish qonuniyatlari, shuningdek, mehnat bozorining hozirgi sharoitlari hamda ta’lim mahsulotlari va xizmatlariga mos kelishi darkor. Bundan kelib chiqadiki, pedagogik innovatsiya innovatsion pedagogik faoliyat natijasi bo’lib, uning ijtimoiy, iqtisodiy, boshqaruv, ekologik, sog’liqni saqlash va boshqa jihatlarini o’z ichiga olgan yangi ta’lim samaradorligini ta’minlaydi [12, 13]. Biroq har doim ham pedagogik tadqiqotlar natijalarini bevosita ta’lim amaliyotiga joriy etish mumkin emas. Aynan innovatsiyalargina ularni o’zgartirishi va amaliyotga joriy etish mexanizmi hisoblanishi mumkin. “Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali 2181-4325 | https://ilmfanvatalim.uz/ | № 2 ~ 11 ~ Ilm-fan va innovatsiyalar o’rtasidagi mazmunli bog’liqlik - innovatsion loyihalar asosida mavjud ta’lim amaliyotini takomillashtirish, modernizatsiya qilish yoki isloh qilish maqsadida maqsadli o’zgartirishdir [14, 15]. Innovatsion loyihalarni uch bosqichga amalga oshirish mumkin: Birinchi bosqich - innovatsiyani loyihalash, ya’ni uning natijasi sifatida model va dasturlar ishlab chiqiladi; Ikkinchi bosqich - texnologik bosqich hisoblanib, bunda dasturni amalga oshiriladi va amaliyotga tatbiq etiladi; Uchinchi bosqich - refleksiv bosqich hisoblanib, bunda innovatsion faoliyat baholanadi. Innovatsiyalar ta’limning turli jihatlarini o’zgartirish va yangilashga qaratiladi. Jumladan: ✓ ijtimoiy-pedagogik o’zgarishlar; ✓ umumiy ta’lim va kasbiy tayyorlash jarayonlarini takomillashtirish; ✓ ta’limning yangi mazmunini shakllantirish; ✓ o’quvchilarga ta’lim berish, tarbiyalash va rivojlantirishning yangi psixologik-pedagogik texnologiyalarini ishlab chiqish; ✓ yangi kommunikatsion-axborot texnologiyalari, ta’lim va fazoviy muhitni loyihalash va boshqalar [16, 17]. Innovatsion ta’lim faoliyatining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat: tashkiliy shakllarning maksimal moslashuvchanligi va chiziqli bo’lmasligini ta’minlash; bilimlarni yangilash jarayonlarini ta’lim tizimining barcha tarkibiy qismlariga kiritish; ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning eng muhim zahirasi sifatida inson iste’dodi, ijodkorligi va tashabbuskorligini rivojlantirish; ijtimoiy-iqtisodiy va ta’lim muhitidagi o’zgarishlarni kuzatish asosida ta’lim texnologiyalarini doimiy ravishda yangilab borish; ikkita innovatsion sxema(birinchisi – innovatsiyalarni yaratish va rag’batlantirish, ikkinchisi – ularni tanlash va ishlab chiqish)ning o’zaro ta’sirini ta’minlash. Yuqoridagi ta’riflardan ko’rinib turibdiki, tugallangan psixologik-pedagogik tadqiqotlar natijalari innovatsion pedagogik faoliyat asosida yotadi va bu pedagogik innovatsiyalarning nazariy asosi hisoblanadi. Shu sababli ham pedagogika fani, ta’lim amaliyoti va pedagogik innovatsiyalarning integratsiyasi zarurdir. XULOSA Demak, ta’limdagi innovatsiyalar fan va ta’lim integratsiyasini ta’minlovchi omil hisoblanib, bu fan yutuqlarini ta’lim jarayoniga joriy etish bilan birga ta’limni “Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali 2181-4325 | https://ilmfanvatalim.uz/ | № 2 ~ 12 ~ rivojlantirishga xizmat qiladi. Pedagogik faoliyatning ushbu uchta o’zaro bog’liq turini farqlash uchun jadvalda ularning aniqlash xususiyatlari ko’rsatilgan. Ta’lim innovatsiyalari salohiyati mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ta’sirini o’rganish, pedagogik innovatsiyalar sifatini baholash, buning uchun zarur bo’lgan mezonlarni ishlab chiqish va ta’lim muassasalarini ekspertizadan o’tkazishni tashkil etish muammosining dolzarbligini ko’rsatadi. Shu o’rinda pedagogik innovatsiyalar muammosini tizimli hal qilish - pedagogik innovatsiyalar sifatini baholash tizimini ishlab chiqishni talab qiladi. Download 339.65 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|