Фани бўйича маърузалар матни

1 – МАЪРУЗА
”ЧИЗИҚЛИ ВА БУРЧАКЛИ ЎЛЧАШЛАР” ФАНИГА КИРИШ


Режа:

1. 
   ”Чизиқли ва бурчакли ўлчашлар” фанининг мақсад ва вазифалари.
   
2. 
   Чизиқли ва бурчакли ўлчашларни фан ва техникадаги роли.
   
3. 
   ЧБЎ асосий усуллари ва техник воситалари.
   
4. 
   ЧБЎ ни лабаратория ва амалий машғулотлари.
   

Калит сўзлар:
Чизиқли ўлчашлар, бурчакли ўлчашлар, механик усуллар, электромагнит усуллар, электрик усуллар.


Назорат саволлари:

1. 
   ЧБЎ нинг мақсад ва вазифалари.
   
2. 
   Чизиқли ва бурчакли ўлчашларни роли.
   
3. 
   ЧБЎ асосий усуллари ва воситалари.
   
4. 
   Лаборатория ишлари рўйхати.
   

1. 
   ”ЧИЗИҚЛИ ВА БУРЧАКЛИ ЎЛЧАШЛАР” ФАНИНИНГ МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ.
   

“Чизиқли ва бурчакли ўлчашлар” курси қуйидаги фанлар билан боғлиқ:

Физика, физикавий асослар, метрология, электрўлчашлар, ўлчаш воситалари ва уларни усуллари.
”Чизиқли ва бурчак ўлчашлар” курсининг масалаларига қараб қуйидаги талабларни ўрганиб ва қуйидаги йўналишда ўзлаштириш лозим:
а) Чизиқли ва бурчак ўлчашларнинг фан ва техникадаги роли
б) ЧБЎ нинг асосий техника воситалари ва усуллари билан танишиш
в) ЧБЎ да метрологик таъминот саволларини ўрганиш
г) ЧБЎ келажакдаги тараққиёти билан танишиш


2. ЧИЗИҚЛИ ВА БУРЧАКЛИ ЎЛЧАШЛАРНИ ФАН ВА ТЕХНИКАДАГИ РОЛИ.

Саноат ривожланиши ва илмий тадқиқотлар учун ЧБЎ кенг қўлланилади.

Бу машинасозлик геодезия гидромилиорация, ҳарбий ишларда ва ҳакозоларда қўлланилади. Масалан, машинасозликда чизиқли бурчакли ўлчашлар 80 – 85 % ги ташкил этади. Чизиқли ва бурчакли ўлчашлар жуда кенг иш диапазонида 10^-10 дан 10²⁰ м гача ўлчаши мумкин. Чизиқли ўлчашлар ва бурчаклар ўлчовлар эса 0360° ва 2 радиан ўлчаши мумкин. Жуда кичик қийматларни ёки узунликларни 10^-10 м ва юпқа пленкаларнинг қалинлигини ўлчашда, ҳамда физикадаги ҳар хил заррачаларни текширишда ва бошқа фанларда ишлатилиши мумкин. Машинасозликдаги деталларнинг ўлчамлари, тешикларни, буюмларнинг қалинлиги ва бошқаларнинг тузилишини ўлчайди. Чизиқли ва бурчакли ўлчашлар гидромилиорацияда эса баландликларни аниқлашда, каналларда паст – баландликлар даражадаги аниқликни ўлчашда, тўғонларда ва сув омборларида ишлатилади.
Чизиқли ва бурчакли ўлчашларнинг роли жуда юқори, шунинг учун унинг аниқлиги ҳар хил соҳаларда (ошириш) кенгайтириш лозим.