Fanni o‘qitish va maqsadlari. O‘lchash, Baholash Reja
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
1 маруза Fanni o‘qitish va maqsadlari O‘lchash, Baholash fb333ddb87b04a5d4401ef0fd47350e5
r
radius-vektor vaqt o‘tishi bilan uzluksiz o‘zgarib boradi. Koordinatalarning va unga mos ravishda
radius-vektorning birlik vaqt oralig‘ida o‘zgarish miqdorini aniqlovchi fizik kattalik - tezlikni kiritaylik: Moddiy nuqta biror trayektoriya bo‘yicha harakatlanayotgan bo‘lib, biror t vaqtda uning fazodagi o‘rni
radius-vektor orqali va oradan t vaqt o‘tgandan so‘ng, ya’ni t t da nuqtaning fazodagi o‘rni r r radius-vektor orqali ifodalansin (2.1- rasm.) Demak, radius-vektor t vaqt ichida r ga o‘zgargan, moddiy nuqta esa s masofaga siljigan bo‘lsin. Radius-vektorning vaqt bo‘yicha o‘zgarishini ko‘rib chiqaylik. t r /
nisbatning miqdori va fazodagi yo‘nalishi t ning qiymatiga bog‘likdir. Agar t vaqt oralig‘ini uzluksiz kamaytirib borsak aniq kattalikka intiladi va bu kattalik moddiy nuqtaning t vaqtdagi harakat tezligidan iborat bo‘ladi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganlarni matematik usulda quyidagicha yozish mumkin: t r t 0 lim (1) (1) ifodadan tezlik vektorining yo‘nalishi vektorning r yo‘nalishi bilan mos kelishi ko‘rinib turibdi. Agar t ni uzluksiz kamaytirib borilsa, r ning yo‘nalishi pirovardida shu vektor boshlanish nuqtasidagi trayektoriyaga o‘tkazilgan urinma bilan mos tushadi, r ning son qiymati esa S ga teng bo‘lib qoladi (1 – rasm). Demak, biror trayektoriya bo‘yicha harakatlanayotgan jismning istalgan nuqtadagi tezlik vektori trayektoriyaning shu nuqtasiga o‘tkazilgan urinma bo‘yicha yo‘nalgan bo‘lar ekan. Matematika kursidan ma’lumki, (1) formula asosida tezlik vektorini radius-vektoridan vaqt bo‘yicha olingan birinchi tartibli hosila ko‘rinishida yozish mumkin, ya’ni dt dr (2)
1- rasm
1 – rasmdan ko‘rinadiki, berilgan t uchun, t uzluksiz kamayib borsa, r ning moduli S ga intiladi va (1) formulaga asosan tezlik vektorining modulini quyidagicha yozish mumkin: dt ds t s t 0 lim (3) Tezlanish. Moddiy nuqtaning harakat tezligi vaqt o‘tib borishi bilan ham son qiymati bo‘yicha, ham yo‘nalishi bo‘yicha, o‘zgarib turishi mumkin, Bu o‘zgarishni xarakterlovchi kattalik tezlanishni ifodalaydi. Biror t vaqtda nuqta harakatining tezligi
Download 0.78 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling