Fanni o‘qitish va maqsadlari. O‘lchash, Baholash Reja
Download 0.78 Mb. Pdf ko'rish
|
1 маруза Fanni o‘qitish va maqsadlari O‘lchash, Baholash fb333ddb87b04a5d4401ef0fd47350e5
t
a va markazga intilma (normal) tezlanish
deb ataladi. (7) ni quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin: n t a a a (8) Osonlik bilan ko‘rsatish mumkinki, tezlanish vektorining tangentsial va normal tashkil etuvchilarining modullari quyidagicha aniqlanadi:
va R a n 2 (9) Moddiy nuqtaning to‘g‘ri chziqli tekis o‘zgaruvchan harakati. Moddiy nuqta deb xisoblanishi mumkin bo‘lgan jism tezligining harakat davomida faqat miqdori (qiymati) o‘zgarib, yo‘nalishi esa uzgarmasdan qolsa, bunday harakat trayektoriyasi to‘g‘ri chiziqdan iborat bo‘ladi va uni to‘g‘ri chiziqli harakat deb ataladi. Agar harakat davomida const a
va u musbat ishorali bo‘lsa, tezlik va tezlaiish yo‘nalishi bir xil bo‘ladi va at 0 ko‘rinishda yoziladi. Vaqt o‘tishi bilan tezlik qiymati bir xilda ortib boradi. Bunday harakatni tekis tezlanuvchan harakat deyiladi. Aks holda,
- manfiy ishorali, demak, tezlik va tezlanish qarama-qarshi yo‘nalishda bo‘lsa, harakat tekis sekinlanuvchan harakat deyiladi. Moddiy nuqtaning to‘g‘ri chziqli tekis o‘zgaruvchan harakatida yo‘l formulasi q’uyidagicha ifodalanadi: 2 2
at t v S (10)
Moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab harakati. Burchak tezlik va burchak tezlanishi. Moddiy nuqta harakatining trayektoriyasi aylana shaklida bo‘lsa, bunday harakat aylanma harakat deb ataladi. Agar OA radius-vektor t vaqt oralig‘ida burchakka burilgan bo‘lsa, jism burchakli tezligining o‘rtacha qiymati = / t ga teng bo‘ladi. Burchakli tezlikning berilgan vaqtdagi qiymati =d
/dt (11) R n A R n A ifoda orqali aniqlanadi, juda kichik vaqt oralig‘idagi moddiy nuqtaning aylana bo‘ylab bosib o‘tgan ds yul uzunligini quyidagicha yozish mumkin: dt ds
3 – rasm Bunda, r - A O radius-vektorning uzunligi. Yuqoridagi formuladan d elementar burchakka burilish uchun:
ni (2.10) ga keltirib qo‘yamiz va chiziqli hamda burchakli tezliklar orasidagi quyidagi munosabatni olamiz: v= r (12) Aylana buylab tekis harakat uchun (12) ni dt d ko‘rinishda yozib, 0 dan T (bir marta to‘liq aylanib chiqish uchun ketgan vaqt - aylanish davri) gacha bo‘lgan vaqt oralig‘idagi burilish burchagi 2
T dt d 2 ga teng ekanligini aniqlab, burchakli tezlikni =2 /T yoki
=2 (13) ko‘rinishda ifodalash mumkin (bu yerda - aylanish chastotasi). Burchakli tezlanish burchakli tezlikning birlik vaqt davomida o‘zgarish kattaligini aniqlaydi. Agar t vaqt oralig‘ida burchakli tezlik ∆ω ga o‘zgargan bo‘lsa, burchakli tezlanishning shu vaqt oralig‘idagi o‘rtacha qiymati quyidagicha bo‘ladi: = / t (14) Burchakli tezlanishi berilgan t vaqtdagi qiymatini =d
/dt (15) kurinishda yozib, (2.12) ni (2.15) ga keltirib qo‘ysak quyidagi formulani hosil qilamiz: 2 2
d (2.16) (2.16) dan burchakli tezlanish burilish burchagidan vaqt bo‘yicha olingan ikkinchi tartibli hosilaga teng ekanligi ko‘rinib turibdi.
Download 0.78 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling