Farg‘ona davlat universiteti z. Botirova maktabgacha pedagogika ma`ruza matni I kurs farg‘ona 2022 Tuzuvchi: Z. Botirova

Maktabgacha tarbiya Amerika boy mamlakat. Lekin bu mamlakatda bolalar uch yoshga to`lgunlaricha onalarga turli moddiy imtiyozlar berish ko`zda tutilmagan.
Farzandlarga qarab uyda o`tiradimi yoki enaga yollab ishga tushadilarmi, bu onalarning ishi. O`zbekistondagi kabi keng va shinam, ikki qavatli, o`ynaydigan, uxlaydigan, ovqatlanadigan alohida xonalari bo`lgan bog`cha va yaslilar Amerikada odob tusiga kirgan emas. Enaga yollash oila uchun haftasiga 200 dollardan kamga tushmaydi. Bu mamlakatda 30-40 bolaga mo`ljallangan xususiy va davlat tasarrufidagi bog`chalar mavjud. Ular enaga yollashdan bir oz arzonroqqa tushadi. Lekin har ikki holda ham, uydan olib borgan ovqatlarni yedirishadi, krovatchalar, ko`r’a, to`shak, yostiqni ota-onalar olib borishadi. Amerikada bizdagidek taomnomalar, o`quv dasturlari yo`q. Bolalar yozda atrofdagi ko`kalamzorlarda o`ynab dam oladilar.
Bu bog`chalarda ham bolalar yoshlariga qarab turli guruhlarda tarbiyalanadilar, ularga tarbiyachi-mutaxassis qaraydi, ular ovqatni tayyorlab beradi, turli qo`shiqlar, sheorlar o`rgatadi, quvnoq o`yinlar uyushtiradi. Ammo har kim o`z uslubiga muvofiq ishlaydi, umumiy qoidalar, o`quv dasturlari joriy qilinmagan.
Lekin bolalar uchun haqiqiy ta`lim-tarbiya jarayoni ular 5 yoshga to`lganlaridan keyin boshlanadi. Ana shu yoshda ular «Kinder garden» deb ataluvchi tayyorlov bog`chalariga jalb etiladilar. Ular hukumat tasarrufida bo`lib, bog`chalar yoki maktablar tarkibida tashkil etiladi. Bolalarni maxsus «maktab avtobusida» uyga olib keladilar va maktabga olib boradilar. Bunday avtobuslar yo`l-trans’ort hodisalaridan to`la muhofaza etilgan: sariq rangga bo`yalgan, uning signallariga barcha trans’ort vositalari itoat etishga majburdirlar. Maktab avtobuslarini boshqa trans’ort vositalari quvib o`tishi mumkin emas, tartibni buzganlar qattiq jazolanadilar.
Ko`chalarda, maktabga ketayotganda yoki qaytayotganda alangla6 yurgan, o`ynab futbol te’ib yurgan bekorchi bolani uchratish amrimahol. Bolalarni maktabda ham, uyda ham shaxsiga tegilmaydi, do`’’oslanmaydi, u erkin o`smog`i kerak. Agar biror bola «meni urdi» deb ota-onasidan shikoyat qilsa, maolum muddatga ana shu ota-onalar ayrim hollarda ota- onalik huquqidan mahrum qilinadilar. Maktabga bolalar o`zlari xohlagan kiyimlarda boradilar. 5 yoshli bolalarni maktabga tayyorlash ota-onalarning, bog`cha va maktabning, ommaviy axborot vositalarining ishi.
AQSH televideniyasining alohida kanalida “ Sezam ko`chasi” deb nomlanuvchi ko`rsatuvlar dasturi mavjud, u o`quvchilarga ingliz tili, alifbo, arifmetik amallarni bajarish, sanash, o`qish, koinot, tabiat, jug`rofiya, tarix bo`yicha bilimlarni o`ta qiziqarli tarzda singdirishga harakat qiladi.
Amerika ko`’ millatli mamlakat. Lekin har bir millat o`z farzandiga milliy urf-odatlarini, tilini o`rgatishga jiddiy ahamiyat beradi. Ko`’incha bu vazifalarni katta avlod amalga oshiradi.
O`zbeklar ham o`z ona tilini, urf-odatlarini, dinini o`z farzandlariga singdirishga astoydil intiladilar.
O`zbek bolalari ham Markaziy Osiyoda o`z mamlakatlari borligini biladilar, g`oyibona intiladilar, u haqda ko`’ narsalarni ko`rish, eshitish, o`qishni istaydilar.
O`zbekistonga kelish har bir amerikalik o`zbeklarning muqaddas orzusidir.
Besh yoshli bolalar bilan olib boriladigan mashg`ulotlarning asosini ularni maktabga tayyorlash tashkil etadi. Olti yoshlilar bog`cha guruhlarida bo`lsalarda, lekin bu guruhlardagi ta’lim boshlang`ich sinfdagi ta`limga yaqin turib, amalda uning dastlabki bosqichi hisoblanadi. Maktabgacha tarbiya muassasalarining ta’lim dasturi ko`’ jihatdan ota-onalar bilan hamkorlikda ish olib borishga mo`ljallangan, u ‘irovard natijada bolalarni boshlang`ich maktablarga ‘uxta tayyorlab berishga xizmat qilishi kerak. SHuningdek maktabgacha tarbiya muassasalari bolalarning aqliy va jismoniy, umuminsoniy hislatlarni, bolalar jamoasi ichida o`zini tutish, samimiylik, mehnatsevarlik, foydali xatti-harakatlarning ilk shakllanishiga erishmoqlarini, tozalik, ozodalik va ‘okizalikka o`rganishlarini tahminlab berishi lozim. Yuqorida aytganimizdek, maktabgacha tarbiya muassasalarining xususiylari ham bor. Lekin u Yaponiyadagidek rivojlangan emas. Amerikada xususiy bog`chalar davlat dasturiga kiritilgan.
Amerikada o`quvchilarning o`z fikrini so`zda mukammal, aniq ifodalab bera olishiga, o`zligini anglash, o`zining qadr-qimmatini ehzozlash, shaxsiy qobiliyatini ro`yobga chiqarish tuyg`ularini tarbiyalashga katta ehtibor beriladi. Bolalarda ana shu his-tuyg`ularini shakllantira borish ilk yoshdanoq boshlanadi.