Фармацевтика иқтисодиёти

П = Cr + A —A, ,
14' 
ок 
кт 
am '
173

---

бунда: Cfc — ҳисоб варақ, кредити бўйича бошланғич сальдо;
Ат — кредит бўйича айланмаси;
— дебет бўйича айланмаси.
Бухгалтерия ҳисобк ҳисоб варақлар режаси
Корхонада бухгалтерия ҳисобини тегишлича ташкил этиш учун 
корхона молиявий-хўжалик фаолиятининг бухгалтерия ҳисоби ҳисоб 
варақлари режаси ҳамда ҳар бир ҳисоб варақтавсифланган ва уларга 
доир ҳисоб варақпарнинг намунавий корреспонденцияси берилган 
режани қўллаш бўйича йўриқномадан тўғри фойдаланиш катта 
аҳамиятга эга ҳисобланади.
Корхонанинг баланс ҳисоботида айланма (жорий) ва узоқ 
муддатли активлар ҳамда пассивларни алоҳида ҳисобга олишлари 
керак. Бу айланма сармояси сифатида айланаётган активлар ва 
корхонанинг узоқ муддатли операцияларида фойдаланаётган 
активларни бир-биридан ажратиш лознм. Шунингдек, яқин даврда 
ҳақтўланиши лозим бўлган мажбуриятлар (жорий мажбуриятлар) 
ҳақида тасаввурга эга бўлиш керак, чунки уларни сўндириш учун 
оборот активларидан фойдапанилади.
Балансдан ташқари ҳисоб варақлар 
— бу корхонага қарашли 
бўлмаган, лекин вақгинчалик тасарруфида бўлган, активларнинг 
мавжудпиги 
ва 
\аракати, шартли ҳуқуқлар ва мажбуриятлар ҳақидаги 
ахборотни умумлаштиришга мўлжалланган ҳисоб варак^ар. 
Бу 
ҳисоб 
варақлар 
бошқа ҳисоб 
варақлар билан боғланмайди 
ва 
хўжапик 
юркгувчи субъектнинг молиявий ҳисоботида акс этгирилмайди.
Янги ҳисоб варақлар режаси 9 бўлимдан ташкил топган:
0110—0990 — узоқмуддатли активлар ҳисоб варак^ари — 1-бўлим, 
1010—2990 — тоаар-моддий захирапар ҳ^соб варақлари — 2-бўлим,
3110—3290 — келгуси даврлар харажатлари ва муддати узайтирилган 
(жорий) харажатлар — 3-бўлим,
4010—4910 — олишгадоир жорий ҳисоб варақ (дебетор)лар — 4-бўлим, 
5010—5910 — пул маблағлари ва бошқа активлар — 5-бўлим, 
6010—6910 — жорий мажбурият (кредитор)лар — 6-бўлим,
7010—7910 — узоқ мудаатли мажбурият (кредитор)лар — 7-бўлим, 
8010—8910 — хусусий сармоя — 8-бўлим,
9010—9900 — даромадпар ва харажатлар — 9-бўлим.
Ҳисоб варақлар режаси халқ хўжалиги тармоқларининг 
мулкчилик шаклидан қатьи назар, хўжалик ҳисобидаги корхонапар 
учун мажбурий ҳисобланади, бундан банк ва бюджет ташкилотлари
174

---

мусгасно, улар ўз ишларининг хусусиятларини ҳисобга олинган ҳисоб 
варақларнинг махсус режаларига эгадир.
Ҳамма ҳисоб объектларининг ҳаракати ҳақида тегишли 
маълумотлар ҳисоб варақлардаги маълумотларни умумлаштириш 
йўли билан олинади. Шу мақсадца оборот қайдномалари тузилади. 
Оборот қайдномалари, бу жорий ҳисоб маълумотларини 
умумлаштириш усулидир. Улар синтетик ва аналитик ҳисоб 
маълумотлари асосидатузилади.
Синтетик \исоб 
B apaK /iap 
бўйича оборот қайдномаси синтетик 
ҳисоб варақлар асосида тузилади, демак, бу қайдномага қамма 
синтетик ҳисоб варақлар обороти ва қолдик,ларининг йиғиндиси 
мужассамлаштирилади. Синтетик ҳисоб ҳисоб варақпари бўйича 
оборот қайдномалари қуйидаги шаклда тузилади. Ушбу оборот 
қайдномаси ёрдамида хўжалик маблағларининг ўзгариш ҳолати билан 
танишилади, баланс тузилади.
11.3. 
Бухгалтерия ҳисобида икки ёқлама ёзув, оборот 
қайдномалари, бухпиггерня ҳнсоби регистрлари, балансда рўй 
берадиган ўзгаришлар
Маълумки, хўжалик операциялари натижасида корхона маблағлари 
ва уларнинг келиб чиқиш манбалари ўзгаради. Ҳар бир хўжапик 
операцияси 2 тадан кам бўлмаган баланс моддасида акс эттирилади. 
Худди шундай икки ёқпама ўзгариш хўжалик операцияларини ҳисоб 
варақларда акс эттиришида ҳам рўй беради. Бу эса хўжалик 
операцияларини ҳисоб варақпарда икки ёқпама ёзиш усулида акс 
эттиришни тақозо қилади.