1-Ma’ruza. Geosiyosat fanining ob’ekti, predmeti va vazifalari

Shimoliy Yevropa
Yevropa mintaqasining chekka shimoliy qismida, ko‘proq yarim orol (Skandinaviya va b.) va orollarda joylashgan davlatlarni o‘z ichiga qamrab oladi. Shimoliy Yevropa davlatlari soni hozirgi kunda 10 tani tashkil qilib, o‘z ichiga Buyuk Britaniya, Daniya, Irlandiya, Islandiya, Latviya, Litva,
4-jadval
Yevropaning siyosiy-geografik tarkibi

№	Mintaqa va davlat nomi	Maydoni, km^2	Aholisi, mln kishi, 01.06.2019y.	Aholi soni prognozi, 2050 yil	YaMM, PPS, 2018 y., (US$)	Poytahti	Davlat tuzumi
1	2	3	4	5	6	7	8
	Evropa	23033494	746,0	731,0	37982
	1. Shimoliy Yevropa	1809717	105,0	117,0	48537
1	Buyuk Britaniya	244101	66,8	74,7	45660	London	Parlamentar monarxiya
2	Daniya	43094	5,8	6,4	57470	Kopengagen	Konstitutsion monarxiya
3	Irlandiya	70273	4,9	6,0	66810	Dublin	Respublika
4	Islandiya	103125	0,4	0,4	54140	Reykyavik	Respublika
5	Latviya	64589	1,9	1,5	28170	Riga	Respublika
6	Litva	65200	2,8	2,2	31920	Vilnyus	Respublika
7	Norvegiya	386000	5,3	6,3	66390	Oslo	Konstitutsion monarxiya
8	Finlandiya	338145	5,5	5,5	48490	Xelsinki	Respublika
9	Shvesiya	449964	10,3	11,9	53990	Stokgolm	Konstitutsion monarxiya
10	Estoniya	45226	1,3	1,3	35050	Tallin	Respublika
	2. G‘arbiy Yevropa	1106032	195,0	203,0	53401
1	Avstriya	83871	8,9	9,7	55960	Vena	Respublika
2	Belgiya	32545	11,5	12,6	51470	Bryussel	Konstitutsion monarxiya
3	Germaniya	357022	83,1	79,2	55800	Berlin	Respublika
4	Lixtenshteyn	160	0,04	0,04	-	Vadus	Konstitutsion monarxiya
5	Lyuksemburg	2586	0,6	0,8	80640	Lyuksemburg	Konstitutsion monarxiya
6	Monako	2	0,04	0,06	-	Monako	Konstitutsion monarxiya
7	Niderlandiya	41526	17,3	18,4	57380	Amsterdam	Konstitutsion monarxiya
8	Fransiya	547030	64,8	72,6	46900	Parij	Respublika
9	Shveysariya	41290	8,6	10,3	69220	Bern	Respublika
	3. Sharqiy Yevropa	18802379	292,0	264,0	24607
1	Belorus	207600	9,5	9,4	19200	Minsk	Respublika
2	Bolgariya	110910	7,0	5,8	21220	Sofiya	Respublika
3	Vengriya	93030	9,8	9,0	29790	Budapesht	Respublika
4	Moldaviya	33843	3,5	2,9	7680	Kishinev	Respublika
5	Polsha	312685	38,4	34,0	31110	Varshava	Respublika
6	Rossiya Federatsiyasi	17075400	146,7	138,7	26470	Moskva	Respublika
7	Ruminiya	237500	19,4	15,1	25940	Buxarest	Respublika
8	Slovakiya	48845	5,5	5,0	33600	Bratislava	Respublika
9	Ukraina	603700	42,0	33,7	9020	Kiev	Respublika
10	Chexiya	78866	10,7	10,6	37870	Praga	Respublika
	4. Janubiy Yevropa	1315366	153,0	147,0	36659
1	Albaniya	28748	2,9	2,4	12960	Tirana	Respublika
2	Andorra	468	0,08	0,08	-	Andorra – la-Velya	Suveren-Parlament knyazligi
3	Bosniya va Gersegovina	51129	3,5	2,8	13670	Saraevo	Respublika
4	Gresiya	131940	10,7	9,0	29600	Afina	Respublika
5	Ispaniya	504782	47,1	49,6	40840	Madrid	Konstitutsion monarxiya
6	Italiya	301230	60,3	58,1	42490	Rim	Respublika
7	Makedoniya	25333	2,1	1,9	14690	Skope	Respublika
8	Malta	316	0,5	0,5	37700	Valetta	Respublika
9	Portugaliya	92391	10,3	9,4	33200	Lissabon	Respublika
10	San-Marino	61	0,03	0,03	---	San-Marino	Respublika
11	Serbiya	88361	6,9	5,9	15360	Belgrad	Respublika
12	Sloveniya	20253	2,1	1,9	38050	Lyublyana	Resplika
13	Xorvatiya	56542	4,1	3,4	25830	Zagreb	Respublika
14	Chernogoriya	13812	0,6	0,7	19750	Podgoritsa	Respublika
???	Kosova		1,8	1,7	11580

Manbalar: Ropulation Reference Bureau. 2019 World Population Data Sheet; Ropulation Reference Bureau. World Population Data 2019; http://ostranah.ru/_lists/area.php.
Estoniya, Norvegiya, Finlyandiya va Shvesiya davlatlarini qamrab oladi.
Shimoliy Yevropa va xususan Yevropa mintaqasi davlatlari uchun davlat boshqaruv shaklining turli-tumanligi xosdir. Jumladan, bu yerda joylashgan davlatlarning to‘rttasi – Buyuk Britaniya, Daniya, Norvegiya, Щvesiya – monarxiya tipiga mansub bo‘lishi bilan birga, iqtisodiy rivojlangan davlatlar hisoblanadi. Ulardan Buyuk Britaniya esa “katta yettilik” a’zosidir. Binobarin, Buyuk Britaniyaning davlat tuzumi parlament monarxiyasi, Daniya, Norvegiya va Shvesiya esa konstitutsion monarxiya davlatlari hisoblanadi. Shimoliy Yevropaning qolgan barcha davlatlari respublika boshqaruv shakliga ega davlatlardir. Ulardan Islandiya va Finlandiya parlament respublikalari bo‘lib hisoblanadi.
Bu yerda sobiq sotsialistik davlatlardan Latviya, Litva va Estoniya joylashgan.
Shimoliy Yevropaning maydoni – 1,8 mln kv.km.ga teng, demografik salohiyati esa 105 mln. kishini (2019 y.) tashkil qiladi.
Mintaqa davlatlari hudud salohiyatiga ko‘ra dunyo miqyosida ko‘zga tashlanmasada, bu borada nisbatan Shvesiya (449,9 ming km kv), Norvegiya (387,0 ming km kv.), Finlyandiya (338,1 ming km kv) yetakchilik qilsa, demografik salohiyatiga ko‘ra esa Buyukbritaniya (66,8 mln. kishi) yaqqol ajralib turadi. Aksincha, guruxning qolgan barcha davlatlarining aholisi 10 mln. kishidan kam (birgina Shvesiyaning aholisi 10,3 mln. kishiga teng, 2019 y.).
Shimoliy Yevropa dunyo siyosiy xaritasida alohida o‘rin tutadi. Ta’kidlash joizki, bu borada kapitalizmning tarixan tayanch markazlaridan bo‘lib kelgan Buyuk Britaniya hozirda jahon iqtisodiyoti va siyosatida katta ahamiyat kasb etadi. Binobarin, 19-asrning oxirlarida Buyuk Britaniya tomonidan tashkil qilingan va boshqariladigan “Britaniya Hamdo‘stligi” hozirda ham o‘z tarkibiga jahonning turli mintaqalarida joylashgan 52 mamlakatni qamrab olgani xolda, dunyo siyosiy xaritasida alohida ahamiyat kasb etadi.
Mintaqa davlatlaridan – Buyuk Britaniya (“katta yettilik” davlatlari a’zosi), Daniya, Islandiya, Latviya, Litva, Estoniya, Norvegiya Shimoliy Atlantika shartnoma tashkiloti (NATO) a’zosi hisoblanadi.