Elektr xavfsizligi asoslari

O‘ta kuchlanishlardan himoya qiluvchi qurilmalarni ekspluatatsiya qilishda texnik talablar va havfsizlik

1. Ushbu Qoidalar iste’molchilarga tegishli bo‘lgan 220 kV va undan past kuchlanishli o‘zgaruvchan tok elektr qurilmalarini o‘ta kuchlanishlardan x,imoya qiluvchi barcha qurilmalarga taalluklidir.

Himoya qurilmalari amaldagi EKTK va o‘ta kuchlanishdan himoya qilish bo’yicha rax,bariy xujjatlar talablarini kondirishi shart.
2. Iste’molchilarning binolari va inshootlari javobgarlik darajasidan kelib chikib tegishli yashindan himoya qiluvchi qurilmalar bilan ta’minlanadilar.
Yashinning to‘g‘ridan-to‘g‘ri urishidan himoya o‘zakli yoki trosli yashin qaytargichlar bilan amalga oshirilgan bo‘lishi mumkin.
Yashindan himoya qiluvchi qurilmalarga, shuningdek yerga ulangan metall tom va metalldan bo‘lmagan tomga taShlangan metall tur ham kiradi.
3. Alohida o‘rnatilgan yashin qaytargichlar yoki ularni ushlab turuvchi konstruktsiyalar sifatida tutun quvurlar va inshootlardan foydalanuvchi korxonalar, ushbu yashin qaytargichlar himoya qiladigan zonalar chizmasiga ega bo‘lishi shart. Rekonstruktsiya qilinganda va qurilish ishlari bajarilganda himoya zonalarini aniqlashtirish zarur.
4. OTQkonstruktsiyalariga, alohida turgan o‘zakli yashin qaytargichlarga, projektor machtalariga, tutun quvurlariga va gradirnyalarga 1000 V gacha kuchlanishli XL simlarini (yorituvchi, telefon va sh.u.) osish va ushbu liniyalarni mazkur inshootlarga olib kelish man etiladi.
Ko‘rsatilgan liniyalar - kabel liniyalari bo‘lishi shart.
5. Korxonalarda quyidagi tartibga solingan ma’lumotlar saqlanishi shart:
himoya oraliqlarida ventilli va quvurli razryadlagichlarning o‘rnatilishi haqida (razryadlagich turlari, himoya qilinayotgan uskunalargacha masofa), shuningdek quvurli (naysimon) razryadlagichdan liniya ajratgichlarigacha va ventilli razryadlagichlargacha bo‘lgan masofalar haqida;
yashindan himoya qilish vositalari o‘rnatilgan tayanchlar yerga ulagichlarining, shu jumladan troslarning qarshiligi haqida;
elektr uzatish liniyalarining podstansiyalarga yaqinlashishida tuprokning qarshiligi haqida;
elektr uzatish liniyalarining boshqa elektr uzatish, aloka va avtoblokirovka liniyalari bilan kesishishi, XL dan shoxobchalanishlar, liniyadagi kabel uchastkalari va boshqa izolyatsiyasi zaif bo‘lgan joylar haqida.
6. Barcha kuchlanishdagi ventilli razryadlagichlar doimo ulangan bo‘lishi shart. OTK, da kishki mavsumda (yoki uning alohidagi oylarida) dovulli shamollar bo‘ladigan, mo‘zlaydigan, harorat keskin o‘zgaradigan va intensiv ifloslanadigan tumanlarda faqat yashindan himoya qilish uchun muljallangan ventilli zaryadsizlagichlarni uchirib kuyishga ruxsat beriladi. Avtotransformatorlardagi ventilli razryadlagichlarni uchirib quyish mumkinligi ishlab chiqaruvchi zavod bilan kelishiladi.
Barcha kuchlanishni XL da quvurli razryadlagichlarning va hi­moya oraliqlarining uchkun oraliqlarini qishki davrda o‘zaytirmasdan qoldirishga ijozat beriladi.
7. Ventilli va quvurli razryadlagichlarning Elektr uskunalarni SNvaMga muvofiq sinashlari o‘tkaziladi.
8. Podstansiyalarda o‘ta kuchlanishdan himoya qilish vosita­lari quyidagilarda ko‘rikdan o‘tkazilishi shart:
doimiy navbatchi xodimlari bor qurilmalarda — navbatdagi ko‘rik vaqtida, shuningdek chiqib ketuvchi XL ning releli himoyasi ishlab ketishini keltirib chiqargan har bir momaqaldiroqdan keyin;
doimiy navbatchi xodimlari yo‘q qurilmalarda — barcha uskunalarni ko‘rikdan o‘tkazishda.
9. XL da o‘rnatilgan quvurli razryadlagichlar va himoya oraliqlari ko‘riklari yyerdan turib ko‘rik o‘tkazuvchi tomonidan quyidagi xollarda o‘tkaziladi:
XL ni har bir navbatdagi ko‘rikdan o‘tkazishda;
Momaqaldiroqdan keyin XL uchganda yoki AQU qurilmasi ishlaganda, agar izolyatsiya bo‘zilishiga (yerga tutashishga) shubha bo‘lsa.
10. Podstansiyaga kirishda o‘rnatilgan quvurli razryadlagichlarni navbatchi xodim asosiy uskunalar bilan birgalikda davriy, shuningdek podstansiya joylashgan xududda yoki undan chiqib ketgan elektr uzatish liniyasi uchastkalarida sodir bo‘lgan momaqaldyroqdan keyin, ko‘rikdan o‘tkazadi.
11. Momaqaldiroq mavsumidan oldin kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan HL ning temir beton tayanchlariga o‘rnatilgan izolyatorlar ilgaklarini va shtirlarini, shuningdek ushbu tayanchlar armaturalarini yerga ulanishlari sozligi tanlov asosida (elektr xo‘jaligiga javobgar hohishiga kura) tekshirilishi kerak. Nol sim bo‘lgan taqdirda, ushbu elementlarni nol simga ulanganligi ham tekshiriladi.
12. Yoy sundiruvchi reaktorlar bilan yerga to‘tashishning sig‘im tokini kompensatsiyalash, sig‘im toki quyidagi qiymatlardan ortganda qo‘llaniladi:

Tarmoqning nominal kuchlanishi, kV	6	10	15-20	35
Yerga to‘tashuvning sigim toki, A	30	20	15	10

Tarmoq kuchlanishi 6-35 kV bo‘lgan XJI dagi temir-beton va metall tayanchlarda, yerga to‘tashishning sig‘im toki 10 A dan Yuqori bo‘lganda yoy sundiruvchi apparatlar qo‘llaniladi.

Tarmoqlarda yerga tutashuvning sig‘im tokini kompensatsiya qilish uchun tokni avtomatik yoki qo‘l bilan rostlovchi yerga ulovchi yoy sundiruvchi reaktorlar qo‘llanilishi kerak.
Sigim toklarini, yoy sundiruvchi reaktor toklarini, yerga tutashuv toklarini va neytral siljishi kuchlanishlarini ulchashlar, yoy sundiruvchi reaktorlarni ekspluatatsiyaga tushirishda va tarmoq rejimlari anchagina o‘zgarganda, lekin kamida 6 yilda 1 marta o‘tkazilishi kerak.
13. Sigim tokini kompensatsiyalab ishlayotgan tormoqlarda kuchlanish nosimmetriyaliligi faza kuchlanishining 0,75% dan ortmasligi shart.
Tarmoqda yerga tutashish bo‘lmaganda, neytralning siljish kuchlanishi faza kuchlanishidan 15% dan Yuqori bo‘lmasligiga o‘zoq muddat, 30 % dan Yuqori bo‘lmasligiga-1 soat davomida ruxsat beriladi.
Kuchlanish nosimmetriyaliligini pasaytirish va neytralni
ko‘rsatilgan qiymatlargacha siljitish yerga nisbatan fazalar sigimini rostlash bilan amalga oshiriladi (faza simlarini o‘zaro joylashishini o‘zgartirish, shuningdek liniyalar fazalari orasida Yuqori chastotali aloka kondensatorlarini taqsimlash bilan).
Tarmoqqa Yuqori chastotali aloka kondensatorlari va aylanuvchi mashinalarning yashindan himoya qilish kondensatorlari ulanganda, yerga nisbatan fazalar sig‘imlarining nosimmetriyasiga yul quyilishi mumkinligi tekshirilishi shart.
Neytralda ko‘rsatilgan qiymatlardan ortiq kuchlanish siljishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan elektr o‘zatuvchi havo va kabel liniyalarini fazalar bo’yicha ulash va uchirish man qilinadi.
14. Ayni vaqtda tarmoqda yerga ulanish bo‘lsa, yoy sundiruvchi apparatlarni uchirib quyishga ijozat berilmaydi.
15. Sig‘im tokini kompensatsiyasi bilan ishlayotgan tarmoqdan ta’minlanayotgan korxona, energetika tizimining tezkor xodimlarini iste’molchi tarmog‘i sxemasidagi o‘zgarishlar haqida, yoy sundiruvchi reaktorlarni qayta qurish (sozlash) uchun, o‘z vaqtida ogoxlantirishi shart.
16. Transformatorlar va avtotransformatorlarning ishla- tilmayotgan past (o‘rta) kuchlanish cho‘lg‘amlari yulduzga yoki uchburchakka ulanishi va o‘ta kuchlanishdan himoya qilingan bo‘lishi shart.
17. Har yili, momaqaldirok mavsumidan oldin, yashindan hi­moya qilish sxemalarini, ularning qurilmalarida va elektr zanji- ri sxemalaridagi bo‘lib utgan yoki bo‘ladigan o‘zgarishlarni hisobga olib, ular yashindan himoya qilish vositalarini joylashtirishning namunaviy sxemalariga mos kelishi uchun, tekshirish zarur.
18. Kuchlanishi 110-220 kV bo‘lgan podstansiyalarda neytralni o‘zidan-o‘zi siljishini yoki xavfli ferrorezonans jarayonlarni oldini olish uchun, tezkor harakatlar NKF-110 va NKF-220 kuch­lanish transformatorlari bo‘lgan yuklanmagan shinalar tizimiga ulanayotgan transformator neytralini yerga ulash bilan boshlanishi kerak.
19. Kuchlanishi 110-220kV bo‘lgan tarmoqdarda, transformatorlarning 110-220 kV kuchlanishli chulgamlari neytra­lini yyerdan ajratish, shuningdek releli himoya va avtomatikaning harakatini tanlash shunday amalga oshirilishi kerakki, bunda turli tezkor va avtomatik uchirishlarda neytrallari yerga ulangan transformatorlarsiz tarmoq uchastkalari ajralib kolmasin.