Глобал муаммолар

Глобал муаммолар даврида «жон сақлаб қолиш». Ўзбекистон учун таҳдидлар ва ечимлар
Олимларнинг таъкидлашича, ҳозир биз янги геологик даврга — антропоценга кириб бормоқдамиз. Бу даврда инсонлар сайёрамиз келажагини шакллантирувчи устун куч бўлиб, инсоният фаоллиги шу даражага етганки, сайёравий даражадаги биогеофизик ўзгаришларга сабаб бўлмоқда.
© AP Photo/Ross D. Franklin
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг тараққиёт дастури (БМТТД) Инсон тараққиёти тўғрисидаги ҳисоботнинг навбатдаги 2020 йилги нашрини тақдим қилди. Ҳисобот мавзуси «Кейинги марра: Инсон тараққиёти ва антропоцен» деб номланади.
Kun.uz Иқтисодий тараққиёт маркази директори Юлий Юсуповнинг ушбу ҳисобот хулосаларининг Ўзбекистонга нисбатан қўлланиши борасидаги фикр-мулоҳазаларини қисқартмалар билан тақдим қилади.
«Ҳисобот муаллифларининг таъкидлашича, Covid-19 касаллиги бутун дунё эътиборини ўзига тортган бир пайтда, илгари мавжуд бўлган сайёравий инқирозлар ҳам давом этиб келмоқда. 2020 йил содир бўлган Атлантика ҳавзасидаги довуллар мавсуми ҳам бўронлар сони, ҳам тез авж олганлари сони бўйича янги рекордлар ўрнатди ёки шунга яқин бўлди. Сўнгги 12 ой мобайнида мисли кўрилмаган ёнғинлар Австралия, Бразилия, Россия ва АҚШнинг улкан ҳудудларини куйдириб юборди. Ўрмонларни кенг кўламда кесиш ва атмосфера ҳавосига иссиқхона газларини ташлаш давом этиб келмоқда»
Муаллифнинг фикрича, Ўзбекистонда ҳам иқлим ўзгариши минтақамиздаги асосий дарёларга сув етказиб берувчи тоғдаги музликларнинг эришига олиб келмоқда. Сўнгги 50-60 йилда музликларнинг майдонлари тахминан 30 фоизга қисқарган. Тахминларга кўра, ўртача йиллик ҳарорат 2 даражага кўтарилган тақдирда музликлар ўз ҳажмининг 50 фоизини йўқотиши мумкин, ҳарорат 4 даражага кўтарилган тақдирда эса – бу ҳажм 78 фоизгача етади. Натижада мавжуд сув ресурслари ҳажми ҳам қисқармоқда. Масалан, Ўзбекистон томонидан фойдаланиладиган сувнинг йиллик ҳажми сўнгги йилларда ўртача йиллик 51-53 куб метрни ташкил қилади, бу эса ўтган асрнинг 80-йилларига қиёслаганда 20 фоизга камдир. Шу билан бирга, мамлакат аҳолиси ушбу муддат ичида 1,5-2 баравар ўсган.
Юсупов Ўзбекистондаги кўпгина муаммолар ҳам табиий, ҳам ижтимоий илдизларга эгалиги ва уларнинг сабаблари мамлакатнинг бошқа давлатлар билан боғлиқлигида эканини айтади ва бунга учта мисол келтиради.