Metallurgiya

Temirning uglerodga to‘yinishi. Qaytarilgan g‘alvirak temir, uglerod (II) - 
oksid bilan reaksiyaga kirishib, temir karbidini hosil qiladi: 
3Fe + 2CO = Fe
3
C + CO
2

---

188 
3Fe + C = Fe
3
C 
Uglerodga to‘yingan bu birikma 1150 - 1200ºC temperaturada suyuqlanib 
koks bo‘laklari orasidan o‘tib, o‘txonaga to‘plana boradi. Bu qotishma tarkibida 
3,5 - 4% uglerod bo‘ladi. 
Domna Fe dan tashqari Si, Mn, S, P va boshqa elementlar ham qaytariladi, 
masalan, Si va Mn yuqorirok temperaturada uglerod bilan quyidagi reaksiya 
bo‘yicha qaytariladi: 
MnO + C = Mn + CO - Q; 
SiO
2
+ 2C = Si + 2CO - Q. 
Shixta tarkibidagi fosfor, asosan, kalsiyning fosforli tuzi - Ca
3
P
2
O
8
[(CaO)
3 
P
2
O
5
] tarzida bo‘ladi. Bu tuzdan dastlab kremniy (IV) oksidi yordamida fosfat 
angidrid qaytariladi: 
(CaO)
3
· P
2
O
5
+ 3SiO
2
= 3CaO · SiO
2
+ P
2
O
5
+ Q; 
P
2
O
5 
+ 5C = 2P + 5CO - Q. 
Fosforning deyarli hammasi qotishmaga o‘tadi. 
Ma'lumki oltingugurt koksda va rudada FeS
2
, FeS, CaSO
4
, CaS birikmalar 
tarzida bo‘ladi. Jarayon vaqtida S ning qariyb 10 - 60% SO
2
, H
2
S gazlari 
ko‘rinishida pechdan chiqib ketadi. Bir qismi esa [FeS] tarzida metallda va shlakda 
(CaS) bo‘ladi. Metallda erigan FeS ni shlakka o‘tkazish uchun shlakda ohak 
ko‘proq bo‘lishi kerak. Shundagina u oltingugurt (CaS) birikma tarzida bog‘laydi: 
FeS + CaO + C = Fe + CaS + CO + Q. 
Shunday qilib, cho‘yandagi FeS dan oltingugurtning bir qismi CaS tarzida shlakka 
o‘tkaziladi. Bunda MgO va Mn hisobiga ham metall oltingugurtdan qisman 
tozalanadi: 
FeS + MgO = FeO + MgS 
FeS + Mn = Fe + MnS