Fazalararo muvozanat. Tushunchalar. Muvozanatning umumiy sharti. Fazalar qoidasi. Bir komponentli sistemalar. Klauzius-klayperon tenglamasi

1(1) =1( 2 ); 1(2) =1( 3 );. . . . 1(f-1) =1( f ); bu erda (F-1) tenglama

2(1) =2( 2 ); 2(2) =2( 3 );. . . . 2(f-1) =2( f ); (F-1) tenglama

k(1) =k( 2 ); k(2) =k( 3 );. . . . k(f-1) =( f ); (F-1) tenglama bor.

Demak, tenglamalar soni (F-1) K ga teng. Demak mustaqil o’zgaruvchi parametrlar soni, ya’ni erkinlik darajasi

S=+[F(K-1) +2]-[K(F-1)] bo’la, bundan S+F=K+2 tenglamani hosil qilamiz. Bu tenglama fazalar qoidasini matematik ifodasidir.

Klayperon-Klauzius tenglamasi.

Klayperon-Klauzius tenglamasi.

Biror toza moddani bir fazadan ikkinchisiga o’tishidagi qonuniyatlarini ko’ramiz. Bunga suyuqlanish, bug’lanish, qaynash, qattik holdan gaz holatga o’tishi va hokazolar misol bo’la oladi. Ikkala fazada moddaning kimyoviy potenstiali uchun ifodalarni yozsak

d(1) =-S(1)dT+V(1)dP, d(2) =-S(2)dT+V(2)dP,

Muvozanatda d(1) = d(2) bo’lishi kerak. Unda yuqoridagi tenglamalardan quyidagini hosil qilamiz SV=dPdT

Bu erda S=S(2)- S(1); V= V(2)- V(1)

Qaytar izotermik o’tish jarayonlari uchun S=Hf.u. /T bo’ladi. Bu erda Hf.u. - faza o’tish issiqligi ; T- faza o’tish temperaturasi. Bu ifodani yuqoridagi tenglamaga qo’ysak

dp/dT=Hf.u. /TV

Bu ifodani Klayperon- Klauzius tenglamasi deb ataladi.

Kondensirlangan (suyuq, qattiq) sistemadagi o’tishlar uchun bu tenglamani qo’llaymiz.

Biror moddani suyuqlanish (erish) jarayon uchun quyidagi ko’rinishda dT/dp=TV/Her

Bu erda dT/dp – bosim o’zgarishi bilan suyuqlanish temperaturasini o’zgarishi: T- suyuqlanish (erkin) temperaturasi, K; Ner. – erish issiqligi; V = V2- V1 - erish jarayonida xajmni o’zgarish.

Bug’lanish va sublimatlanish jarayonlari uchun Klayperon-Klauzius tenglamasi boshqacharoq ko’rinishda yozish mumkin.

Bug’lanish va sublimatlanish jarayonlari uchun Klayperon-Klauzius tenglamasi boshqacharoq ko’rinishda yozish mumkin.