Filologik tadqiqot asoslari page 3 4-курс I. Ma’ruza mashg’ulotlari

FILOLOGIK 
TADQIQOT ASOSLARI 
Page 23 
4-курс 
vazifa, savollar (o'qitish, nazorat, qaytarishjdan iborat Xrestomatiya - bu o'quv 
maqsadlari uchun moslashtirilgan original matnlar yoki ularning qismlaridan 
tanlab to'plangan asar, bularn- ing barchasi o'quv dasturi mavzulariga muvofiq 
amalga oshirilgan rubrikatsiya xarakterida o'z aksini topadi. Xrestomatiyada 
qisqartmalar, izohlar hamda ma’lumot apparati beriladi, ilmiy-ommabop, ilmiy-
texnik, ilmiy-uslubiy va o'quv-uslubiy janrlardan tashqari ax- borot ma'lumotnoma 
janrlari ham ajratiladi, ular qatoriga qomuslar (umumiy va maxsus hamda 
ensiklopedik 
qomus, 
atamashunoslik 
lug'ati, 
ma'lumotnomalar)kiradi. 
Manbalarning ko'rsatilgan barcha turlari hodisa, jarayon, dalil, tushuncha va 
kategoriyalar haqida umumiy bilimga ega. Axborot-ma’lumotnoma tilshunoslik 
adabiyoti tizimida lingvistik lug'atlar alohida o'rinni egallaydi. Ular fan sifa- tidagi 
lingvistika haqida axborot bermaydilar. Lug'atlarda til tizimi va uning faoliyat 
yuritishi xususiyatlari haqida axborot berilgan. Biroq til tizimini tasvirlash va 
tavsiflash tuzuvchi nuqtai nazariga bog'liq bo'lganligi sabab ular ochiq bo'lmagan 
ko'rinishda konseptu- al nazariy axborotning yirik hajmiga ega. Bundan tashqari 
ma’lumot adabiyotlarining boshqa turlaridan farqli ravishda yuqorida qayd 
etilganidek lingvistik lug'atlarning tartibga solingan til materialin- ing ulkan 
hajmini o'zida mujassam etadi, ya'ni axborot-ma'lumot- noma vazifasi bilan 
birgalikda umuman boshqa vazifalarni bajaradi. Agarda ma'lumotnoma va 
qomuslar o'z kitobxonini unga qiziqtir- gan obyektlar haqida manbalarning ulkan 
sonidan ma’lumot olib yuqori darajada ularni umumlashtirib xabardor qilsa, 
kitobimizda bibliografik annotatsiya va rezentsiya ko'rinishida taqdim etilgan 
axborot adabiyotining boshqa sinfi o'z oldiga o'zga vazifani qo'yadi - bularda 
muayyan manba mazmuni haqida kitobxonlarga ma’lumot beriladi. Qomusdagi 
maqolaning muallifi ko'plab manbalarni umum- lashtirgan holda o'z qo'lida bo'igan 
axborotning hajmini ma’lum tarzda tashkillashtirishi lozim. 
Demak, shu orqali tasvirlanayotgan va tavsiflanayotgan obyektga o'z 
tushunchasi o'z talqinini beradi. Annotatsiya muallifi ham kuchli tarzda annotatsiya 
qilinayotgan matn mazmunini umumlashtiradi, chunki annotatsiya mazkur 
matnning juda ham yuqori darajadagi qisqartirilgan (5-6 ta gapdan iborat) 
bayonidir. Ammo bu yerda umumlashtirish konseptual emas, sanab o'tish 
xarakteriga ega. Boshqacha so'zlar bilan aytganda, barcha axborot janrlari ichida 
an- notatsiya eng obyektivlashgnndir. 
Annotatsiyada odatda, ish qanday mavzuga bag'ishlanganligi tadqiqotning qanday 
uslublaridan foydalanganligi, buning uchun qanday til materiallari jalb etilganligi 
va tadqiqotning adresati kim ekan- ligi ko'rsatiladi. Annotatsiya bibliografik 
tavsifda nom bilan yagona kompleks bo'lganligi sabab, uni tuzishda manba mavzu 
va muammo- larining iboralari lining nomining iboralarini qaytarmasligi lozim.