Fin ta’limi amaliyotda Nima? Nima uchun? Qanday?

 
Finlar shunchaki raqobatni 
ta’limni rivojlantirishning
samarali usuli deb hisoblamaydilar. 
 
Stipendiyalar Finlyandiya ta
’limida katta rol o‘ynamaydi, aksincha, bu yutuqlar 
qanday b
o‘lishidan qat’i nazar, yaxshi natijalar uchun rag‘bat sifatida ko‘riladi. 

---

Finlyandiyalik 
o‘qituvchilar doimo o‘rganish va farovonlikka erishishda yordam 
beradigan q
o‘shimcha vositalarni izlaydilar. Raqobat esa bu maqsadga erishishga 
t
o‘sqinlik qilishi mumkin. Raqobat stress, qo‘rquv va xavotirni keltirib chiqarishi 
ma
’lum, bularning barchasi esa o‘rganish samaradorligini pasaytiradi. Raqobat 
sharoitida odamlar yangi istiqbollarni va kutilmagan natijalarni 
o‘rganishdan ko‘ra, 
oldindan belgilangan ta
’lim natijalariga muvaffaqiyatli erishishga intilishadi. Yuqori 
darajadagi xavfli vaziyatlarda 
o‘quvchilar odatda mavjud risklarni minimallashtirish 
maqsadida boshqalar bilan hamkorlik qilishdan k
o‘ra, birinchi navbatda o‘zlari 
alohida harakat qiladilar. 
O‘qituvchilar uchun raqobat xavflarni minimallashtirishni 
anglatadi. Bu ochiq va muqobil 
o‘qitish usullari va topshiriqlar o‘zlarining kutilmagan 
natijalari tufayli 
o‘quvchilar tomonidan ma’qullanmasligi va natijada o‘qitishdagi 
ijodkorlik pasayishiga olib keladi. (Sahlberg 2006, 275.) 
X
o‘sh, Finlar raqobatni ta’limdagi harakatlantiruvchi kuch sifatida ko‘rmasalar, 
unda samarali 
o‘qitishning kaliti nimada? Finlar uchun bu kuch - hamkorlikdir. Pokka 
(2015, 10) ta
’kidlashicha, Finlyandiya ta’lim mutaxassislari raqobatni chetlab o‘tgan 
holda maktabning umumiy odob-axloq normalari asosida mustahkam hamkorlikda 
faoliyat olib borishadi. Nima uchun raqobat emas, hamkorlik 
o‘rganishni kuchaytirish 
uchun yaxshiroq vosita sifatida k
o‘riladi? Pokkaning fikricha, raqobatdosh bo‘lmagan 
maktabning kuchi uning eng yaxshi tajribasini boshqa maktablar va ta
’lim 
mutaxassislari bilan b
o‘lishishga bo‘lgan ishtiyoqidir. Buni direktorlar va 
o‘qituvchilarning har kungi uchrashuvlarida ko‘rish mumkin. Eng yaxshi tajribalar 
boshqalardan evaziga nimadir kutilmasdan 
o‘zaro almashiladi. (Pokka 2015, 10.) 
Uolker (2017, 173) Finlyandiya maktablaridagi 
“hamkorlik madaniyati”ni “Fin 
o‘qituvchilarining raqobatga asoslanmagan fikrlash tizimi ularga birgalikda yaxshiroq 
ishlashga yordam ber
adi”, deya ta’riflaydi. Pokka (2015, 10) aytib o‘tganidek, 
maktablardagi ushbu hamkorlik madaniyati natijasida Finlyandiya bolalari va 
o‘smirlari yuqori sifatli va uzluksiz rivojlanib borayotgan ta'lim olish imkoniyatiga ega 
b
o‘lmoqda. Uolker fin o‘qituvchilari o‘rtasidagi davomiy hamkorlikni quyidagicha 
tasvirlaydi: 
Finlyandiyada men 
o‘qituvchilar o‘rtasida yaqin hamkorlikni ta'minlovchi 
maktab tizimiga guvoh b
o‘ldim. Darslarimning qariyb 50 foizini men bir yoki ikkita 
hamkasblarim bilan hamkorlikda tashkil etaman. Maktabimdagi 
o‘qituvchilar nafaqat 
an
’anaviy ma’noda, balki darslarni birgalikda rejalashtirish va o‘qitishda birga mehnat 
qilishdan tortib, ishdagi qiyinchiliklarni bir-biri bilan b
o‘lishish kabilarda ham 
hamkorlikda ishlashadi. Ular bir-birlariga b
o‘lajak dars uchun zarur bo‘lgan 
resurslarni topishga yordam berishadi. 
O‘zlashtirishi qiyin bo‘lgan o‘quvchilarni 
q
o‘llab-quvvatlashning yaxshiroq yo‘llarini o‘zaro muhokama qilishadi. O‘quv 
dasturlarini birgalikda tahlil qilishadi. Ular, hattoki, bolalar uchun tanaffus vaqtini