Fin ta’limi amaliyotda Nima? Nima uchun? Qanday?

qanday qilib yaxshilash mumkinligi haqida muhokama qilishadi. Birgalikda test 
sinovlarini 
o‘tkazishadi va baholashadi. Bir-birlariga texnik yordam ko‘rsatishadi. 
Ajablanarlisi shundaki, bularning barchasi k
o‘pincha kun davomidagi o‘n besh 
daqiqalik tanaffuslar paytida, bir finjon qahva ustida sodir b
o‘ladi. (Uolker 2017, 178-
179.) 
Uolker Finlyandiyada 
o‘qituvchilar o‘rtasidagi hamkorlik haqida bir nechta 
yaxshi fikrlarni bildiradi. Finlyandiyalik 
o‘qituvchilar hamkorlikni qandaydir hashamat 
sifatida emas, balki 
o‘z ishlarida zarurat deb bilishadi. Hamkorlik tuzilgan yoki 
rejalashtirilgan narsa emas, balki organik tarzda va k
o‘pincha o‘qituvchilar xonasida 

---

yuzaga keladigan narsadir. Finlyandiya 
o‘qituvchilari uchun hamkorlik ularning 
dunyoqarashi bilan bo
g‘liq. (Uolker 2017, 180-181.) 
Fin maktablarining hamkorlik muhitini 
o‘quvchilar orasida ham ko‘rish mumkin. 
Finlyandiya maktablarida 
o‘qitish va o‘rganish usullari boshqa davlatlardagidan 
sezilarli darajada farqlanadi. 
O‘qituvchi tomonidan olib boriladigan an’anaviy 
mash
g‘ulotlar, mustaqil ishlar va faollashtiruvchi metodlarga qo‘shimcha ravishda 
k
o‘plab loyiha ishlari va tadqiqotlar, turli xil guruhlarda ishlash va hamkorlikda 
o‘rganish topshiriqlari mavjud. Maqsad shuki, Finlyandiya maktablarida qanday 
o‘qitish yoki o‘rganish bo‘lishidan qat’i nazar, tengdoshlariga yordam berish va bir-
biridan 
o‘rganish qattiq rag‘batlantiriladi. Tengdoshlar bilan o‘zaro hamkorlikda 
o‘rganish samaradorlikni oshiradi, shuning uchun Finlyandiya maktablarida doimiy 
ravishda q
o‘llaniladi. 
Boshqalar bilan hamkorlikda ishlash va 
o‘rganish Finlyandiyada o‘quvchilar 
egallashi kerak b
o‘lgan muhim ko‘nikmalardan biri hisoblanadi. Sahlberg (2006, 271) 
ijtimoiy k
o‘nikmalar ishxona yoki maktabdagi guruh uchun berilgan topshiriqlarni 
bajarishda zarurligini ta
’kidlaydi. Kollektiv aql, umumiy bilim, jamoa bilan 
muammolarga yechim topish, jamoa samaradorligini oshirish, tashabbus va 
boshqarish, hayot davomida 
o‘rganish o‘quvchilarning kelajakdagi kasbiy faoliyati va 
umuman hayotida muvaffaqiyatga erishishi uchun zarur asosiy k
o‘nikmalar sifatida 
qaraladi. (Sahlberg 2006, 271). 
Finlyandiyada maktablar 
o‘rtasidagi hamkorlik ham juda keng tarqalgan. 
Pokka (2015, 121) Finlyandiya maktablarining kuchli tomonlaridan biri ularning 
gorizontal va vertikal hamkorlik qilishga tayyorligi ekanligini ta
’kidlaydi. Buning asosi 
- Finlyandiya maktablarining bir-biri bilan raqobat qilishiga sabab y
o‘qligi. Barcha 
maktablar davlat maktablari b
o‘lgani, hukumat tomonidan moliyalashtirilgani hamda 
maktablar reytingi kabi r
o‘yxatlar mavjud bo‘lmaganligi sababli, maktablar bir-biri 
bilan raqobat qilishlari shart emas (Pokka 2015, 24). Pokka, (2015, 121) shuningdek, 
maktablar 
o‘rtasida raqobatning yo‘qligi va ularning ijobiy tajriba almashish 
faoliyatlari hamkorlik qilish uchun motivatsiya b
o‘lish bilan birga mahalliy yoki milliy 
rivojlanish loyihalarini amalga oshirishni ham ra
g‘batlantirishini ta’kidlaydi. “Yaxshi 
g‘oyalar yashirilmaydi, balki o‘z hamkasblari tomonidan yanada rivojlantirish uchun 
bepul tarqatiladi
” (Pokka 2015, 121). 
Finlyandiya maktablari va taʼlim muassasalari oʻrtasidagi bu gorizontal va 
vertikal hamkorlik Finlyandiyaning milliy taʼlim siyosati bilan mustahkamlangan. 
Boshqa tomondan, keng hamkorlik eng yaxshi innovatsiyalar Finlyandiya milliy ta
’lim 
amaliyoti va siyosatining bir qismiga aylanishi mumkinligini ham kafolatlaydi. Pokka 
(2015, 123) ta
’kidlashicha, maktablar o‘rtasidagi bunday hamkorlik va kollegial 
muloqot Finlyandiya ta
’lim siyosatini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. “Bu kichik 
mamlakatda mavjud b
o‘lgan ta’limdagi barcha yangiliklar har bir o‘quvchiga yetib 
borishini kafolatlaydi va rivojlanish ishlari yaxshi jarayonlarni yanada yaxshilashga 
qaratilgan
”.  (Pokka 2015, 123.) 
Turli maktablar va ta'lim muassasalari 
o‘rtasidagi hamkorlik qo‘shma 
rivojlanish loyihalari, il
g‘or tajribalarni almashish, tadqiqotlarni birlashtirish va umumiy 
o‘quv dasturini yaratishni o‘z ichiga oladi. Bularning barchasi maktablar, o‘qituvchilar 
va direktorlar 
o‘rtasida mustahkam ishonch va hurmat hissini talab qiladi. Haqiqiy 
hamkorlikning 
zaruriy 
sharti 
barcha 
tomonlar 
bir-birining 
mahorati 
va 
professionalligiga ishonch va hurmatga ega b
o‘lishidir. (Pokka 2015, 123.) Ta’lim 
hamjamiyatidagi bu hamkorlik faqat maktablar bilan cheklanmaydi. Finlyandiya 

---

maktablari turli tashkilotlar va manfaatdor tomonlar bilan keng hamkorlik qilishga 
harakat qiladi. M
ahalliy hamjamiyatlar, ish joylari, boshqa maktablar va taʼlim 
muassasalari, turli hukumat tashkilotlari, notijorat tashkilotlar, kutubxonalar, 
muzeylar, cherkov va diniy jamoalar, xalqaro hamkorlar, ommaviy axborot vositalari, 
ota-onalar, vasiylar va boshqalar shular jumlasidandir. (Pokka 2015, 117-135). 
Finlyandiya ta
’lim tashkilotlari ushbu ko‘p qirrali hamkorlik ta’lim sifatini 
oshirishiga qat
’iy ishonadi. Xalqaro ta’lim tadqiqotlari ham bu nazariyani qo‘llab-
quvvatlaydi. Sahlberg (2007, 168) Sheleicherning Finlyandiya
ning ta’limdagi 
muvaffaqiyati tahlilidan quyidagicha iqtibos keltiradi: turli innovatsiyalarni 
ra
g‘batlantiradigan va o‘zaro tarqatadigan maktablar tarmog‘i Fin ta’limining 
muvaffaqiyatini tushunishga yordam beradi. Ushbu tarmoq va hamkorlik 
Finlyandiyada barcha maktablar deyarli bir xil sifatga ega ekanligini kafolatlaydi: 
maktablarning kuchli ishlashi ta
’lim tizimidagi izchil va oldindan kutiladigan natija 
b
o‘lib, turli maktablar o‘rtasida o‘quvchilarning samaradorligi ko‘rsatkichlari 5% dan 
kamroq farq qiladi (Sahlberg 2007, 168). Biroq, sifat ushbu hamkorlikda ishlash 
yondashuvining yagona natijasi emas. Hargreaves va Shirley (2008, 142) 
o‘zaro 
ishonch, hamkorlik va mas
’uliyat Finlyandiya maktablarida kollegiallik va professional 
ta’lim muhitini yaratishi, bu esa o‘z navbatida, sinf samaradorligi va o‘quvchilarning 
k
o‘rsatkichlarini yaxshilaydi, degan xulosani beradi.
Dunyo b
o‘ylab ta’lim tizimlarining aksariyati raqobatga asoslangan ta’lim 
yaxshi natijalarni beradi, deb hisoblaydi. Finlyandiya esa, aksincha, qarama-qarshi 
y
o‘nalishdan bormoqda. Pasi Sahlberg bu bo‘yicha finlarning dunyoqarashini 
quyidagicha ta’riflaydi: 
Men 
Fin ta’limidagi kuzatishlarim asosida quyidagi paradoksni taklif qilaman: 
mamlakat iqtisodiyotini yanada raqobatbardosh qilish uchun maktablarimiz va 
o‘quvchilarimiz o‘zaro kamroq raqobatlashishi kerak. Bunda maktablar tashqi 
raqobatga qarshi ichki hamkorlikni kuchaytirishi kerak. Iqtisodiy raqobatbardoshlikni 
oshirish bugungi innovatsiyalarga boy dunyoda muvaffaqiyat qozonish uchun zarur 
b
o‘lgan yaxshi ta’lim olgan va yuksak salohiyatli kadrlar, texnologik va tarmoq 
tayyorgarligi hamda 
o‘ziga xos bilim va ko‘nikmalarni talab qiladi. Shunday ekan, 
ta
’lim siyosati va ta’lim tizimini rivojlantirishda raqobat va uzilishlar emas, balki 
hamkorlik yetakchilik qilishi kerak. Maktablar va boshqa ta
’lim muassasalari 
o‘quvchilarda ijodiy va hamkorlikdagi o‘quv muhitida zarur bo‘lgan munosabat, 
madaniyat va k
o‘nikmalarni shakllantirishi kerak. (Sahlberg 2006, 285.)