Finans hám finanslıq munasábetlerdiń xarakterli belgileri

Davlat byudjeti daromadlarining asosiy qismi soliqlar yordamida undirilishi tufayli bu jarayonda quyidagi printsiplardan foydalaniladi: soliqlarning byudjetga olinishi mamlakat milliy boyligi manbalarining tugashiga olib kelmasligi kerak; soliqlar ularni to’lovchilar o’rtasida teng (adolatli)taqsimlanmog’i lozim; soliqlarning ishlab chiqaruvchilar aylanma fondlari hajmiga ta’sir ko’rsatmasligi; soliqlarning sof daromadga nisbatan hisoblanishi; davlat uchun soliqlarning undirilishi iloji boricha arzonroq bo’lishi lozim; soliqlarning undirilish jarayoniishlab chiqarishdan xususiy sektorni siqib chiqarmasligi kerak.
65.66. 50.51 mn bir.
67. Tuwri(tikkeley) ha’m qiya (janapay) saliqlar ham olardin’ qurami. Tuwrı salıqlar (yuridikalıq shaxslardıń paydasınan alınatuģın salıq, sawda hám ulıwma awqatlanıw kárxanaları ushın birden-bir salıq tóleminen mámleket byudjetine ajıratpalar, birden-bir salıq tóleminen (mikrofirmalar hám kishi kárxanalar menen birgelikte) mámleket byudjetine ajratpalar; fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın salıq hám isbilermenlik xızmeti menen shıģıwlınıp atırģan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın salıq). Janapay salıqlar Qosımsha qun salıģı; aktsizler; bajıxana bajıları; fizikalıq shaxslardan alınatuģın birden-bir bajı tólemi; transport quralları ushın benzin, dizel janılģısı hám gaz paydalanılģanı ushın fizikalıq shaxslardan alınatuģın salıq) O‘zbekiston Respublikasi davlat byudjetining daromadlariuchun quyidagi tarkib va tuzilma shakllangan: mamlakatimiz davlat byudjetining daromadlari ayni paytda to’g’ri (bevosita) soliqlar, egri (bilvosita) va resurs to’lovlari va mol-mulk solig’i, ustama foydadanolinadigan soliq, obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlan-tirish uchun soliq va boshqa daromadlardan tarkib topmoqda.Davlatimiz byudjetining daromadlarini tarkibiy tuzilmasida egri (bilvosita) soliqlar, ya’ni qo’shilgan qiymat solig’i, aktsizlar, bojxona bojlari, jismoniy shaxslardan olinadigan yagona boj to’lovi va transport vositalari uchun benzin, dizel yoqilg’isi va gaz iste’moliga jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar hal qiluvchi rol o’ynamoqda. Aynan shu guruhga kiruvchi soliqlar hisobidan davlat byudjeti daromadlarining yarmi (50,23%) shakl-lanayapti. Bu soliqlar orasida qo’shilgan qiymat solig’i (28,15%) va aktsizlar (16,47%) davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda alohida ahamiyatga egadir. Birgina qo’shilgan qiymat solig’i yordamida davlat byudjetidaromadlarining ј qismidan ko’prog’i shakllanayotganligi bu soliqning davlat byudjeti daromadlari tuzilmasidagi o’rni katta ekanligini yaqqol ko’rsatayapti. Shuningdek, Davlat byudjeti daromadlarining tarkibiy tuzilmasidato’g’ri (bevosita) soliqlar ham o’z o’rniga ega. Ular yordamida davlat byudjeti daromadlarining ј qismi tashkil topayapti. Uning asosiy qismi (jami to’g’ri (bevosita) soliqlarning 49,4%) esa jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’ining hissasiga to’g’ri kelayapti. Bu yerda yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i ham shu guruhga kiruvchi boshqa soliqlarga nisbatan davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda alohida rol (5,2%) o’ynamoqda. Resurs to’lovlari va mol-mulk solig’i yordamida davlat byudjetidaromadlarining 15,95% tashkil topayapti. Uning asosiy qismi (shuguruhga kiruvchi soliqlarning 61,6%) er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliqqa to’g’ri kelayapti.